Tarihi Çevrede Yeni Yapı Tasarımı ve Çağdaş Ek: Mimarlar Odası Yarışmalar Dizini Üzerinden Okunması

Abstract

Toplumlar geçmişten günümüze olan süreçte birçok değişim ve dönüşüme uğramıştır. Zaman içinde farklılık gösteren gereksinimlerden doğan yeni yapı isteği bu ihtiyaçlardan kaynaklanmıştır. Tarihi yapıların günümüz ihtiyaç ve teknolojisine cevap verebilmesi için çağdaş ekler ve tarihi çevrede yeni yapılaşma kaçınılmaz olmuştur. Uluslararası bildirge ve tüzüklerin ışığında yapılan araştırmalar sonucunda tarihi çevrede yeni yapıların ve çağdaş eklerin mevcut dokuya saygılı, günümüz teknolojileriyle uyumlu olması gerektiği sonucuna varılmıştır. Bu kriterler sonucunda yeni yapı veya ekin, tarihi geçmişine saygı duyar nitelikte; malzeme, strüktür, oran, gabari, ritim, gibi kavramlarla dengeyi yakalarken aynı zamanda günümüz yapım tekniklerini kullanarak güncel mimari ihtiyaçları sağlanmalıdır. Çalışmada tarihi çevrede yeni yapı tasarımı ve çağdaş eklerin, Mimarlar Odası'nın düzenlediği yarışma projeleri üzerinden jüri raporlarının okunması sonucunda hangi tasarım kriterleri üzerinde değerlendirildiği araştırılarak; bu tasarım kriter örüntülerini ortaya çıkarmak amaçlanmıştır. Bu amaç kapsamında tezde tarihi çevrede yeni yapı tasarımı ve çağdaş ek konusu Türkiye'de 1930-2023 yılları arasında Mimarlar Odası tarafından düzenlenen yarışma projeleri üzerinden incelenmiştir. Çalışmanın literatür kısmı, dört ana kaynak referans alınarak doküman analizi yöntemiyle yazılmıştır. Jüri raporlarının okunmasında birincilik ödüllerinin altında yatan örüntüleri, temaları ve anlamları ortaya çıkarabilmek amacıyla tema analizi yöntemi kullanılmıştır. Ana araştırma konusuna ek olarak jürinin yarışma raporları sonucunda değişen mimari akım ve koruma bildirgelerini referans olarak kullandığı mı yoksa öncülük ettiğinin mevcudiyeti sorgulanmıştır. Raporlar sonucunda Türkiye'de tarihi çevredeki ek ve yeni yapılaşmanın evrimi araştırılmıştır. Tezin kuramsal kısmında tarihi çevre kavramı, çağdaş ek, yeni yapı, tasarım yaklaşım üslupları ve tarihi çevrede koruma düşüncesinin evrensel boyutta incelenmesi yapılmıştır. Türkiye'deki mimari akım ve üslupların gelişimi incelendikten sonra son bölümde jüri raporları ve yarışma şartnamesi üzerinden projelerin analizi yapılmıştır. Son bölümde seçilen konunun literatürdeki eksikliğin tamamlanması ve sonraki tasarımlara referans vermesi amacıyla çeşitli önerilerde bulunulmuştur.