Kırsal Yerleşmelerde Deprem Afeti Kapsamında Efemeral Kavramı Üzerinden Tasarım Rehber İçeriği Çözümlemesi

Abstract

Yerleşik hayata geçiş ile birlikte insanlar, yaşam alanlarını kırsal alanlarda oluşturmaya başlamıştır. Kırsal yerleşmeler bulunduğu alanın iklimsel ve topografik verilerini dikkate alarak kurulmaktadır. Bu alanlar zamanla insanların ihtiyaçlarına göre değişime uğramıştır. Kırsal yerleşmeler ulaşım, sağlık ve eğitim gibi imkanların yetersiz olduğu, geçim kaynağının başta tarım olmak üzere, hayvancılık, ormancılık vb. faaliyetlerle sağlandığı; nüfusun görece az olduğu, öte yandan yaşayan halkın paylaşım içinde yaşadığı, geleneklerin devam ettirildiği yerleşmelerdir. Kırsal yerleşmeler topografya, iklim, malzeme, kullanıcı profili, gereksinimler, kültür, gelenekler gibi etmenlere göre çeşitlenmektedir. Kırsal yerleşmelerde mevcut durumlarda yaşanılan eğitim, sağlık, ulaşım gibi eksiklikler dışında; doğal afetler, salgın hastalıklar gibi olağanüstü durumlarda farklı ihtiyaçlar ve yetersizlik durumları ortaya çıkmaktadır. Yaşantının ve yerleşmelerin hasar almasına en yüksek düzeyde neden olan faktörler ise yangın, sel, heyelan ve deprem gibi doğal afetlerdir. Doğal afetlerin gerçekleşmesi sonucunda yerleşmelerde önemli düzeyde can ve mal kaybı yaşanmaktadır. Deprem nedeniyle ortaya çıkacak hasar, kayıp ve ihtiyaçları en aza indirmenin yöntemi ise deprem öncesi dönemde, deprem sırasında (kısa ve orta vadede) ve deprem sonrasında (uzun vadede) yapılacak uygulamalar için ön hazırlıklar yapıp önlem almaktır. Deprem döneminde ihtiyacı gidermeye yönelik yapılan yapısal oluşumlarda yerleşmeye özgü kırsal mimari kimlik ve yaşantıya yönelik süreklilik amaçlanarak kırsal yerleşmelerin karakteristik özelliklerinin gelecek nesillere aktarılması düşünülmelidir. Bu kapsamda mevcutta bulunan ve dönemsel olarak meydana gelen ihtiyaçların karşılanması için efemeral mimarlık prensibi ile uygulamalar yapılabilmektedir. Efemeral mimarlık prensibinde, doğaya ve çevreye uyum, ekonomik olma, hızlı ve kolay inşa, bulunduğu alana zarar vermeme gibi temel ilkeleri benimsendiği için; kırsal mimari yapının zarar görmeden dönemsel ihtiyaçların karşılaması aşamasında bu prensip önemli bir açılım sunabilmektedir. Bu açılımların kırsal yerleşmelerde farklı ölçeklerdeki karşılıklarının aranması; kırsal yerleşme, deprem ve efemeral çözümlemeler bütünü ile özgün bir içerik ortaya koyacaktır. Bu tez çalışması kapsamında, kırsal yerleşmelerde mevcut dönemde ve deprem afetinin yaşanması sonucu kısa, orta ve uzun vadede ortaya çıkan ihtiyaçların, sorunların ve yetersizliklerin tespit edilip; bu yetersizliklerin efemeral mimarlık prensibi kapsamında ele alınması ve ilgili adaptif çözüm önerilerinin yapılması hedeflenmektedir. Çalışmanın yönteminde literatür taraması, içerik analizi, alan araştırması ve betimsel analiz yöntemleri kullanılmaktadır. Analiz kriterlerinin belirlenmesi, seçilen örnek alan üzerinden ilişkili analizlerinin yapılması, bulguların değerlendirilmesi ve son aşamada öneri yaklaşımların tanımlaması söz konusudur. Tez çalışması kapsamında kırsal yerleşmelerde deprem afeti kapsamında efemeral kavramı üzerinden tasarım rehber içeriği çözümlemesi oluşturularak adaptif öneriler sunulmaktadır.