Patent Lisans Sözleşmesinin Rekabet Hukuku Boyutuyla Değerlendirilmesi

Abstract

Fikri mülkiyet hakları mahiyetleri itibariyle hak sahibine mutlak ve inhisari yetkiler tanımaktadır. Rekabet hukuku ise rekabet ortamının tesisi ve sürdürülebilmesi bakımından kartelleşmeyi ve tekelleşmeyi önleyici birtakım emredici kurallar düzenlemektedir. Fikri mülkiyet hakkının kullanımı aşamasında hakkın tekelci niteliğinin rekabet hukukunu olumsuz etkilediği ve iki sahanın çatışma noktasının esasen fikri mülkiyet hakkının kullanılması aşamasında meydana geldiği tespit edilmektedir. Fikri mülkiyet hakkının kullanılmasından kasıt ise üretim, ithalat ve hukuki işleme konu edilmesi süreçleridir. Bu bağlamda konusunu fikri mülkiyet haklarının oluşturduğu esaslı unsurları kanunda düzenlenmeyen sui generis niteliğe sahip lisans sözleşmesi ise tarafların serbest iradelerince kurulan nispi niteliğe haiz bir hukuki işlemdir. Patent lisans sözleşmesi her ne kadar nispi niteliğe haiz bir hukuki işlem olsa da doğurdu sonuçlar bakımından rekabet ortamındaki diğer süjeleri etkileyebilecektir. Nitekim patent lisans sözleşmesine eklenecek kayıtların rekabet hukuku denetimine tabi tutulması neticesinde rekabet hukukuna aykırılık tespitinde bulunulması ile geçersizliği kabul edilebilecektir. Bu bağlamda fikri mülkiyet hakkının kullanımını konu eden lisans sözleşmesine kimi zaman lisans alan kimi zaman lisans veren lehine uygulamada sıklıkla getirilen bazı hükümlerin rekabet hukukuna özgü unsurlar ile değerlendirilmesi gerekmektedir. Bununla birlikte her iki sahanın çatıştığı noktalara ilişkin dengenin sağlanmasında kilit rol oynayan muafiyetler, zorunlu lisans sözleşmesi ve beraberinde zorunlu unsur doktrini karşımıza çıkmaktadır. Fikri mülkiyet hukuku kapsamında yer alan tükenme ilkesi ile de rekabet hukukunun amacının uyum arz ettiği gözlenmektedir. Bu bağlamda çalışmamızın ilk bölümünde fikri mülkiyet hukuku ve lisans sözleşmesinin; ikinci bölümünde rekabet hukukunun genel olarak tanımlamaları yapıldıktan sonra üçüncü bölümde; lisans sözleşmesine getirilen bazı kayıtlar, zorunlu unsur doktrini, zorunlu lisans müessesesi ve tükenme ilkesi her iki hukuk sahasının ilişkisi kapsamında incelenmiştir.