Ortaöğretim Kurumlarında Görev Yapan Öğretmenlerin Örgütsel Özdeşleşme Düzeylerinin Örgütsel Vatandaşlık Davranışına Etkisi

Abstract

Bu araştırmada ortaöğretim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin örgütsel özdeşleşme düzeylerinin örgütsel vatandaşlık üzerindeki etkisi araştırılmıştır. Çalışmada ayrıca öğretmenlerin örgütsel özdeşleşme düzeyleri ile örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişkiler incelenmiş ve öğretmenlerin örgütsel özdeşleşme ve örgütsel vatandaşlık düzeylerinin cinsiyet, mesleki kıdem, branş, eğitim durumu ve okul türü değişkenlerine göre farklılaşıp farklılaşmadığı da araştırılmıştır. Bu araştırma nicel bir araştırma olup tarama modellerinden ilişkisel tarama modelinde yürütülmüştür. Araştırmanın evrenini 2021-2022 yılında İstanbul ili Zeytinburnu ilçesinde bulunan ortaöğretim kurumlarında görev yapan 987 lise öğretmeni, araştırmanın örneklemini ise kolayda örnekleme yöntemi ile seçilmiş 511 lise öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırma verileri ilgili özellikleri ölçen ölçekler kullanılarak ve bu ölçeklerin okullarda öğretmenlere yüz yüze uygulanarak toplanması sonucu elde edilmiştir. Araştırmada kullanılan veri toplama araçları Kişisel Bilgi Formu, Örgütsel Özdeşleşme Ölçeği ve Örgütsel Vatandaşlık Ölçeği olmak üzere üç bölümden oluşmaktadır. Bu araştırmada verilerin analizi SPSS 25 paket programı kullanılarak yapılmıştır. Verilerin analizine geçmeden sayıltılar kontrol edilmiş ve verilerin normal dağılım gösterdiği tespit edilmiştir. Demografik değişkenlerde farklılaşma olup olmadığını araştırmak için cinsiyet ve eğitim durumu değişenleri için Bağımsız gruplar t-testi; mesleki kıdem, branş ve okul türü değişkenleri için Tek yönlü ANOVA kullanılmıştır. Örgütsel özdeşleşme ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişkiyi incelemek için Pearson Momentler Çarpımı Korelasyon katsayısı tekniği kullanılmıştır. Öğretmenlerin örgütsel özdeşleşme algılarının örgütsel vatandaşlık davranışını yordayıp yordamadığını incelenmesinde ise Doğrusal Regresyon analiz tekniği kullanılmıştır. Araştırma sonucunda öğretmenlerin örgütsel özdeşleşme düzeylerinin; cinsiyet, eğitim durumu, okul türü ve branş değişkenlerine göre anlamlı düzeyde farklılaşmadığı ancak mesleki kıdem değişkeninde 6-10 yıl arası kıdeme sahip öğretmenlerin 21 yıl ve üzeri kıdeme sahip öğretmenlere göre örgütleriyle daha az özdeşleştiği sonucuna ulaşılmıştır. Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları ve ölçeğin alt boyutları olan yardımlaşma, centilmenlik, sivil erdem ve vicdanlılık davranışlarında ise cinsiyet, eğitim durumu, okul türü ve branş değişkenlerine göre anlamlı düzeyde bir farklılaşma olmadığı ancak mesleki kıdem değişkeninde yardımlaşma boyutunda 1-5 yıl arası kıdeme sahip öğretmenlerin 11-15 yıl kıdeme sahip öğretmenlerden daha fazla örgütsel vatandaşlık davranışını sergilediği sonucuna ulaşılmıştır. Öğretmenlerin örgütsel özdeşleşme düzeyleri ile örgütsel vatandaşlık davranışı arasında pozitif yönlü, orta düzeyde ve anlamlı, örgütsel özdeşleşme ile örgütsel vatandaşlık davranışı alt boyutları olan yardımlaşma, centilmenlik ve vicdanlılık davranışları arasında pozitif yönde, düşük düzeyde ve anlamlı, örgütsel özdeşleşme ile sivil erdem davranışı arasında ise pozitif yönlü, çok düşük ve anlamlı ilişkiler tespit edilmiştir. Öğretmenlerin örgütsel özdeşleşmelerinin örgütsel vatandaşlık davranışının ve örgütsel vatandaşlık davranışı alt boyutlarının (yardımlaşma, centilmenlik, vicdanlılık, sivil erdem) anlamlı bir yordayıcısı olduğu sonucuna ulaşılmıştır.