İlkokul Öğretmenlerinin Okul Müdürlerinin Dönüşümcü Liderlik Davranışlarına İlişkin Algıları İle İş Yaşam Kaliteleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Abstract

Bu araştırmada ilkokul öğretmenlerinin okul müdürlerinin dönüşümcü liderlik davranışlarına ilişkin algıları ile öğretmenlerin iş yaşam kaliteleri arasındaki ilişki incelenmiştir. Araştırmanın evrenini 2022- 2023 yıllarında İstanbul İli Beylikdüzü İlçesindeki kamu ve özel ilkokullarda görev yapan 950 ilkokul öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırma 20 kamu ilkokulu, 12 özel ilkokul olmak üzere toplam otuz iki okuldan, basit tesadüfi örnekleme kullanılarak seçilen 294 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmada ilişkisel tarama yöntemi kullanılmıştır. Veri toplama aracı olarak kişisel bilgi formu, Podsakoff ve arkadaşlarının (1990) geliştirdiği, İşcan (2002)'ın Türkçe'ye uyarladığı "Dönüşümcü Liderlik Ölçeği", Akar ve Üstüner (2017) tarafından Türkçeye uyarlanan "İş Yaşam Kalitesi" ölçekleri kullanılmıştır. Bu kapsamda demografik değişkenler, dönüşümcü liderlik ve iş yaşam kalitesinin alt boyutları çerçevesinde analizler yapılmıştır. Elde edilen veriler SPSS istatistik veri programı kullanılarak analiz edilmiştir. Dönüşümcü Liderlik Ölçeği ile İş Yaşam Kalitesi Ölçeklerinin Cronbach's Alpha kat sayıları hesaplanmış ve ölçeklerle elde edilen verilerin güvenilir oldukları tespit edilmiştir. Cinsiyet, yaş, kıdem, medeni durumu, okul müdür ile çalışma süresi gibi demografik değişkenlerin incelenmesinde t test, tek yönlü varyans analizi, scheffe testi kullanılmıştır. Okul müdürlerinin dönüşümcü liderlik davranışının ilkokul öğretmenlerinin iş yaşam kalitesi ile ilişkisi olup olmadığının analizi için ise Pearson korelasyon analizi ve okul müdürlerinin dönüşümcü liderlik davranışlarının ilkokul öğretmenlerin iş yaşam kalitesinin yordayıcısı olup olmadığını test etmek için ise regresyon analizi uygulanmıştır. İlkokul öğretmenlerinin algılarına göre elde edilen verilerle tablolar hazırlanmış ve analizler sonucunda okul müdürünün dönüşümcü liderlik davranışının yüksek düzeyde olduğu tespit edilmiştir. Okul müdürlerinin dönüşümcü liderlik davranışı algılarının öğretmenlerin medeni durum, cinsiyet, okul müdürü ile çalışma süresi, mesleki kıdem, görev yapılan kurum türü ve eğitim durumu değişkenlerine göre anlamlı fark göstermediği belirlenmiştir. İlkokul öğretmenlerinin, okul müdürlerinin dönüşümcü liderlik davranışı algıları yaş değişkenine göre anlamlı farklılık göstermektedir. 20-30 yaş grubu öğretmenler ile 50 yaş ve üzeri öğretmenler arasında farklılık tespit edilmiştir. Bunun sebebi 20-30 yaş grubu öğretmenlerin meslekte geçirdikleri süre ve iş yaşamından beklentileri ile, emekliliğe yaklaşan 50 yaş ve üzeri gruptaki öğretmenlerin mesleki deneyimleri ve olgunlukları okul müdüründen beklentilerinin farklılaşabileceği düşünülmektedir. Öğretmenlerin iş yaşam kaliteleri yüksek düzeyde olarak tespit edilmiştir. Öğretmenlerin iş yaşam kaliteleri cinsiyet, okul müdürü ile çalışma süresi, görev yapılan kurum türü, eğitim durumu değişkenlerine göre anlamlı fark göstermemektedir. Öğretmenlerin iş yaşam kaliteleri medeni durum, yaş ve mesleki kıdem değişkenlerine göre anlamlı farklar göstermektedir. Evli öğretmenlerin iş yaşam kaliteleri daha yüksekken, bekar öğretmenlerin iş yaşam kalite düzeyleri daha düşüktür. Bekar öğretmenler ile evli öğretmenlerin sorumluluklarındaki farklılıklardan kaynaklı olarak, evli öğretmenlerin algılarının daha yüksek olduğu düşünülmektedir. Ayrıca evli öğretmenlerin bekar öğretmenlere göre duygusal tatminlerinin daha fazla olduğu düşünülmektedir.20-30 yaş ve 50 yaş üzeri öğretmenlerin iş yaşam kaliteleri arasında farklılık mevcuttur. Mesleki kıdemi 1-5 yıl olan öğretmenlere göre mesleki kıdemi 16 yıl ve üzeri olan öğretmenlerin iş yaşam kaliteleri daha yüksektir. Bu farklılığın sebebi, öğretmenlerin mesleğe başladıkları ilk yıllardaki beklentileri, tutumları ile emekliliğe yaklaşırkenki beklenti ve tutumlarıın farklılaşması olduğu düşünülmektedir. Meslekte ilerledikçe idealist tutum azalmakta, iş yaşam kalitesi beklentisi ve işe duyulan hevesin azaldığı düşünülmektedir. Ancak belirli mesleki yeterliliğe sahip olan öğretmenlerin hayatta belli hedefleri başarmış olması, maddi açıdan da doyumlarının yüksek olabileceği vb. sebeplerle bu farklılığın açıklanabileceği düşünülmektedir.