Yeniden İşlevlendirilen Mekanlarda Katmanlaşan Belleğin Örnekler Üzerinden İncelenmesi

Abstract

Bu çalışmada, bellek kavramının yapısı, sınıflandırılması ve çeşitleri incelenmiştir. Belleğin zaman ve mekan kavramları ile olan ilişkisi kapsamında imge, anı çağrışım süreçleri üzerinden belleğin çalışma prensibi açıklanmıştır. Bellek mimarlık alanında bireyin mekan ile kurmuş olduğu ilişki olarak değerlendirilmektedir. Her geçen gün gelişmeye devam eden dünya birçok şeyin değişmesine sebep olmaktadır. Değişen jenerasyon sonucunda yaşam kurgusu, alışkanlıklar, öncelikler ve ihtiyaçlar da dönüşmektedir. Bu dönüşüm içerisinde bellek incelendiğinde; bireysel olarak oluşturulan mekansal belleğin, yaşanan dönemin toplumsal, politik, mimari, kültürel olaylarıyla, gelenek ve alışkanlıklarıyla şekillendiği görülmektedir. Mekana dair her bir farklılaşma/dönüşüm, mekanın bellekte yeniden biçimlenmesine yol açmakta, mekan ve bellek ilişkisinin üst üste katmanlaşmasına sebep olmaktadır. Günümüzde birçok yapının işlevini kaybetmesi, işlevin başka bir bölgeye taşınması gibi durumlar sonucunda yapının sürdürülebilirliği açısından yeniden işlevlendirilmesi söz konusudur. Yeniden işlevlendirme; yapıların kendi zamanında ve bağlamında ele alınarak, daha sonra bunlardan bir kısmının çağdaş bağlamlar içerisinde yeniden değerlendirilmesidir. Bu, aynı zamanda değişen ve dönüşen toplumun gerekliliklerinden biridir. Toplumun ve sosyal yaşamın değişmesiyle birlikte kent ve kentli de bu durumdan etkilenmiş ve kent belleği de dönüşen bir kavram haline gelmiştir. İstanbul'un tarihi bir kent olarak birçok uygarlığa ve farklı kültürlere ev sahipliği yapmış olmasından yola çıkılarak yeniden işlevlendirilen yapılar birer palimpsest olarak değerlendirilerek bu mekanlardaki bellek incelenmiştir. Yapılardaki bu dönüşümün, mekandaki geçmişten gelen tarihsellik içerisindeki belleğin yanı sıra yeni bir bellek oluşumuna olanak sağladığına dikkat çekilerek mekanda birden fazla belleğin katmanlaştığı ortaya çıkarılmaktadır. Katmanlaşan bellek, bu yapıları birçok dönemin ortak değeri haline getirmektedir. Aynı zamanda kolektif belleğin sürekliliği açısından da toplumun değerlerini temsil haline getirmeden yaşayarak deneyimlemesine de olanak sağlamaktadır. Bu çalışmada, mekandaki katmanlaşan belleğin okuması Santral İstanbul, Salt Galata ve Bomontiada örnekleri üzerinden incelenmiştir.