Gencine-i Adalet'te iktidar aracı niteliği ile bilgi üzerine söylem çözümlemesi

Abstract

El yazması eserler kültür hazinemizin önemli unsurlarındandır. Bu eserlerin dilbilgisi özelliklerinin yanında içeriklerine ilişkin çözümlemelerin de yapılması gerektiğini düşünmekteyiz. Bu doğrultuda gerçekleştirmeye çalıştığımız çalışmamız, 17. yüzyılda Osmanlı Devleti Padişahı Sultan I. Ahmed’e sunulmuş telif bir siyasetname özelliğine sahip Gencine-i Adalet adlı 360 sayfalık talik hatlı metin üzerinedir. Toplumsal özellikleri ve ülküsel devlet yönetimi kurgusuyla iktidar kavramının çok yönlü özelliklerini barındıran bu tarihsel metin; gerek iktidar felsefesi, gerek söylem çözümlemesi alanlarındaki öncü görüşlerin sahibi Michel Foucault’un kurgusu ve yöntemi ile söylem çözümlemesine tâbi tutulmuştur. Öncelikle iktidar kavramı ve iktidar felsefesi ile söylem kavramı ve söylem çözümlemesi üzerine ana hatlarıyla teorik bilgi verilmiştir. Bu bilgilere bağlı olarak işletilen kurgu ve yöntem, felsefe ile dilbilimin kesişim alanı içerisinde tanıtılmıştır. Ardından, uygulamalara geçilen alt bölümde, Gencine-i Adalet’den dayanak alınarak iktidar felsefesinin temel birimlerine dayalı söylem çözümlemeleri gerçekleştirilmiştir. Siyasetnâmelerin genel itibariyle kuramsal ağırlıklı bir içeriğe sahip olmalarına karşın Gencine-i Adalet’te belirtilen kuramlar, özellikle dördüncü bölüm içerisinde tarihsel nitelikli hikâye uygulamalarıyla desteklenmiştir. Hikâyelerde Arapça ve Farsça sözcüklerin ve tamlamaların yerini Türkçe sözcükler ve tamlamalar almıştır. Böylelikle uygulamalarla desteklenen kuramlar, hikâyelere dayalı işletimlerindeki ifadelerinde daha yalın bir dil ile sunulmuştur. Kuramsal ifadelerin, anlaşılması daha güç bir dille yazılmasını; öznenin gerçekliğin anlatıcılarına duyduğu gereksinimin vurgulanması gerekçesi ile açıklayabiliriz. Bu gerekçe metin içerisinde kullanılan “yani, manası, demektir” sözcükleri ile “bilgi” daha belirgin bir şekilde algılatılmakta ve böylelikle iktidarın güçlendirilmesi amaçlanmaktadır.

Manuscript pieces are one of the significant elements of our cultural treasury. We think that besides their grammar features, contextual analysis of these pieces also needs to be done. Our study, we try to do accordingly, is about 360-page text of talik calligraphy, entitled Gencine-i Adalet, which had a characteristic of copyright book of government and which was presented to Ottoman Empire Sultan 1st Ahmet in the 17th century. Along with its social features and nationalistic state government construction This historical text,, including multi-directional characteristics of Power concept, is analysed discursively according to Michel Foucault’s theory and methods who is the owner of the leading views in both the fields’ of philosophy of power and discourse analysis. Firstly we give a general theoretical information about power concept and philosophy of power and then discourse concept and discourse analysis. Depending on these information we work on theory and method and introduce them within the intersection line of philosophy and linguistics. After this, in the subchapter where we passed to the applications, base units of power philosophy, depending on Gencine-i Adalet and taken from it, are analysed discursively. Although Political Treatises (Siyasetname) generally have theoretical content, the theories in Gencine-i Adalet especially in fourth part supported by story applications having historical aspects. In stories Arabic and Persian words and noun phrases replaced by Turkish ones. Thus theories supported by applications presented in a more simple language. The fact that theoretical expression are written in a intricate way can be explained with the necessity of narrators the subject reality have. This rationale is used in the text, "ie, meaning, means" with the words "information" and thus making government more powerful is aimed.