Tasavvuf Kültürü Çerçevesinde Ömer Baba Dergâhı'nın İncelenmesi

Abstract

Tasavvuf, nefsin insana getireceği kötülükleri fark ederek uzak durmak; yaratıcıyı tanımak ve varlıktan geçerek yaratıcıya kavuşmaktır. İslamiyet'in yayılmasında etkin rol oynamış bir prensiptir. Hz. Peygamber'in ölümünden sonra Müslümanlar, Kur'an ve sünnet yolunu takip etmişlerdir. Mutasavvıflar da bu yolu takip eden, dünya zevklerinden uzaklaşıp Allah'a ulaşmayı hedefleyen bunun için de yaşamları boyunca fazlalıktan kaçınan yani; az yiyip içen, dünya malına tamah etmeyen, yurt benimsemeyen tasavvuf icracılarıdır. Hatta bu nedenle Farsça "yoksul" anlamına gelen "Derviş" kavramıyla da anılırlar. Mutasavvıfların nefsani bir gayesi mevcuttur. Dünyevi yaşamlarında şer getiren nefsi yenmek, İslamiyet'i anlamak, Allah'ı bilmek onların mesleğidir. Dergâhlar da bu mesleğin icra edildiği mekânlardır. Tasavvuf yolundaki kişilerin bir araya gelerek dini ritüelleri gerçekleştirdikleri alandır. Ömer Baba da bu mesleğin yakın geçmişteki icracılarındandır. 1923'te Diyarbakır'ın Hani ilçesinde dünyaya gelen Ömer Baba, Molla Ali Efendi'nin oğludur. Aile evinde başlayan dini eğitimleri Şeyhi Molla Abdullah Efendi ile tanışınca bir sisteme bağlanmıştır. Gördüğü rüyalar neticesinde şeyhinden icazet alarak İstanbul'a tasavvuf öğretilerini yaymak için gelmiştir. İstanbul başta olmak üzere Türkiye'nin birçok şehrinde müridi bulunan Ömer Baba bir Rifaî şeyhidir. Bu araştırmada Ömer Baba Dergâhının tasavvuf inancındaki yeri, menkıbevi ve tarihi hayatı müritlerinin gözünden ifade edilmektedir. Çalışmamızda Ömer Baba müritlerinin ahlak anlayışı, örf ve adetleri tasavvuf çizgisinde sunulmaktadır. Tasavvuf anlayışı, sufilik ve bu bağlamda oluşmuş Ömer Baba Dergâhındaki ibadetler, ideolojiler, ritüeller ortaya konulmaktadır. Dergâhta yürütülen faaliyetlerin ortaya konulması tasavvuf inancının günümüzdeki yansımasını görebilmek için önemli bir kaynak olacaktır.