Ulusal Yetki Alanları Dışındaki Alanların Deniz Biyolojik Çeşitliliğinin Korunması ve Sürdürülebilir Kullanımı

Abstract

Çalışmamızda ulusal yetki alanları dışındaki alanların deniz biyolojik çeşitliliğinin korunması ve sürdürülebilir kullanımı konusunu, biyolojik çeşitlilik ile ilgili yürütülen çalışmaların tarihsel süreci, BBNJ Anlaşması ve ilgili tanımlamalar, ulusal yetki alanı dışındaki alanlarda çevresel etki değerlendirmesi, deniz koruma alanları ve deniz genetik kaynakları çerçevesinde incelemiş bulunmaktayız. Bu kapsamda çalışmamızın birinci bölümünde, ulusal yetki alanı dışındaki alanlardaki biyolojik çeşitlilik ile ilgili yürütülen çalışmaların tarihsel sürecinden bahsettik ve bunu 2000 öncesi ve sonrası olarak iki başlığa ayırdık. 2000 öncesi dönemde Birleşmiş Milletler nezdinde kurulan organizasyonlardan, Gıda ve Tarım Örgütünden ve Uluslararası Doğayı Koruma Birliğinden bahsettik. 2000 sonrası dönemde ise BM Genel Kurulunun küresel politika sahası olarak rolünden, BBNJ Çalışma Grubundan ve BBNJ Anlaşmasından bahsettik. Sonrasında ise açık denizlerden, biyolojik çeşitlilikten, deniz genetik kaynakları ve deniz kirliliğinin tanımından ve deniz ekosisteminin mevcut durumundan bahsettik. Çalışmamızın ikinci bölümünde ise, ulusal yetki alanı dışındaki alanlarda çevresel etki değerlendirmesi başlığı altında önce mevcut hukuki çerçeveyi anlattık ve sonrasında da ÇED kapsamında ekonomik faaliyet alanlarına değindik. Mevcut hukuki çerçeve başlığı altında uluslararası düzeyde yapılan uygulamalar, ÇED'e özel olarak değinilen sözleşmeler olarak BMDHS, Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi ve BBNJ Anlaşması yer almıştır. BBNJ Anlaşması kapsamında ÇED sürecine dair eşik ve faktörlere, sürece, raporlara, karar verme aşamasına, izin verilen faaliyetlerin etkilerinin izlenmesi, raporlanması ve gözden geçirilmesine değinilmiş ve ÇED ile ilgili olarak Bilimsel ve Teknik Organ tarafından geliştirilecek standart ve kılavuzlara yer verilmiştir. ÇED kapsamında ekonomik faaliyet alanları kısmında ise balıkçılık, derin deniz yatağı madenciliği, atıkların düzenli depolanması ve okyanus gübrelenmesi faaliyetlerine yer verilmiştir. Çalışmamızın üçüncü bölümünde, ulusal yetki alanı dışındaki alanlarda deniz koruma alanları ve deniz genetik kaynaklarına yer verdik. Bu kapsamda önce küresel bağlamda deniz koruma alanlarından, sonrasında Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi kapsamında deniz koruma alanları ve deniz genetik kaynakları konusuna yer verilmiştir. Daha sonrasında bölgesel düzeyde tartışma ve girişimler kapsamında mevcut duruma değinilip Barselona Konvansiyonuna, CCAMLR'a, OSPAR'a, Sargasso Denizi Girişimine yer verilmiştir. Bu bölümün son kısmında ise BBNJ Anlaşması çerçevesinde deniz genetik kaynakları ve alan bazlı yönetim araçlarına değindik. Deniz genetik kaynakları kapsamında dijital dizi bilgileri hakkında bildirime ve faydaların adil ve hakkaniyetli paylaşımına değinilmiştir. Alan bazlı yönetim araçları kısmının içeriğinde ise deniz koruma alanlarının oluşturulmasında teklif aşaması, oluşturulması, oluşturulmasına karar verilmesi, izlenmesi ve gözden geçirilmesine yer verilmiştir.