Çanakkale İli Gelibolu İlçesi Köyleri Ağız İncelemesi (Burhanlı, Cevizli, Cumalı, Güneyli, Ilgardere, Karainebeyli, Kocaçeşme, Pazarlı Köyleri)

Abstract

Bir dilin tarih sürecinde yaşadığı değişikliklerin daha net bir biçimde anlaşılmasına önemli katkılar sunan ağız araştırmaları, ölçünlü dilin dışında kalıp unutulmaya yüz tutmuş, kaybolma tehlikesi yaşayan dil ve kültür unsurlarının adeta bir fotoğrafını çekerek bunların kayıt altına alınmalarını sağlamaktadır. Son dönemlerde Türkiye Türkçesi ağızları üzerinde yapılan derleme çalışmalarına ilgi artarak devam etmektedir. Gelinen noktada son derece kıymetli çalışmalar yapılsa da bazı bölgelerde halen kapsamlı çalışmalar yapılmamıştır. Çanakkale ilinin Gelibolu ilçesi ve köyleri de bu bölgelerden biridir. Gelibolu ilçesi 1877-1950 yılları arasında iskân edilen göçmenlerin en çok yerleştirildiği bölgelerden biridir. Bu durum derleme yapmayı zor ve zahmetli bir hale getirmektedir. Bu sebeple bölgede yapılan kapsamlı araştırmalar nadirdir. Mübadil olarak iskân edilenlerin Gelibolu'daki yerleşim birimlerine göre dağılımı: Gelibolu merkeze 323, Evreşe'ye 310, Galata'ya 290, Bayırköy'e 415, Burgaz'a 224, Tayfur'a 183, Fındıklı'ya 232, Yeniköy'e 359, Bolayır'a 373 ve toplamda 2709 kişidir. Resmi kaynaklar ve yöre halkından edinilen bilgilerden hareketle çalışmada yerli köyleri (Burhanlı, Cevizli, Cumalı, Güneyli, Ilgardere, Karainabeyli, Kocaçeşme, Pazarlı) ağız özellikleri incelenmiştir. 8 bölgede 15 kaynak kişiyle konuşma imkânına sahip olunmuştur. Çalışmamız, derleme bölgesinin özelliklerini içeren "Giriş" kısmının ardından "İnceleme, Metinler ve Sözlük" olmak üzere üç ana bölümden meydana gelmektedir. İnceleme kısmı kendi içinde Ses Bilgisi ve Şekil Bilgisi olarak iki ayrı bölümden oluşmaktadır. Ağızlar, gün geçtikçe teknolojik gelişmeler, kültürel etkileşim ve göçlerin etkisiyle günümüzde eskiye nazaran daha hızlı bir şekilde değişerek kaybolma tehlikesiyle karşı karşıyadır. Bu durum değişmekte ve yitime uğramakta olan ağızların hem değişme esnasında gösterdikleri eğilimlerini takip edebilmek hem de bu eğilimlerden hareketle geriye doğru düşünerek dilin tarihi ile ilgili birtakım fikirler edinebilmek açısından titizlikle incelenmeleri gereğini ortaya koymaktadır.Çanakkale ili Gelibolu ilçesi köyleri ağızlarının içinde sakladığı tarihi dil değerlerini kaybetmeden dil özelliklerinin ortaya çıkarılması çalışmamızda amaçlanmıştır. Çalışmanın, Türkiye Türkçesi ağızlarıyla ilgili çalışmalar başta olmak üzere dil ile ilgili yapılacak olan her türlü çalışmaya ve Derleme Sözlüğü'ne katkı sağlaması hedeflenmektedir.