Bourdieu’nun toplumsal alan kavramsallaştırması doğrultusunda, “The Square” filmi üzerinden çağdaş sanata eleştirel bir bakış

Abstract

20. yy’m en önemli sosyologlarından biri olan ve toplumsal kuram doğrultusunda önerdiği yöntem ve kavramlarla en çok tartışılan isimlerden biri haline gelmiş Pierre Bourdieu, “habitus”, “sermaye” ve “alan” kavramları ile kendinden önceki sosyologların çizmiş olduğu ana akım sosyolojinin temel sınırlarının yeniden sorgulanmasına sebep olmuştur. Bourdieu alan kavramını; iktisadi, eğitim, din ve sanat alanı gibi başlıklar altında ele almış, her bir alanın kendine ait bir potansiyel ve değeriendirme biçimi olduğunu belirtmiştir. Toplumsal alanın ise farklı sınıfsal katmanlar ve özneler açısından değerlendirilmesi gerektiğine vurgu yapmış, bu alanı simgelemesi bakımından “oyun” metaforunu tercih etmiştir. Bourdieu’ya göre oyunun oynandığı yer toplumsal alan, bu oyunu oynayanlar ise toplumu oluşturan farklı özne ve katmanlardır. Bourdieu’ya göre sanat eserleri, toplumsal alanda oynanan oyunun özneler bağlamında nasıl bir etki yarattığını ortaya koyması bakımından önemli bir temsiliyete sahiptir. Çalışmanın merkeze aldığı 2017 yılı yapımı, İsveçli yönetmen Ruben Östlund’un yönetmiş olduğu The Square (Kare) isimli film, Bourdieu’nun toplumsal alan ve oyun kavramlarını çağdaş sanat tartışmaları üzerinden yeniden düşünmemize olanak sağlamaktadır. Anlatının ana karakteri olarak Christian isimli bir kiiratörü seyirci karşısına çıkaran Östlund, ilk bakışta bu karakterin hikayesini anlatıyormuş gibi görünse de aslında gösterilmek istenen bir oyun alanının içinde hapsolmuş bir birey ve bir çağdaş sanat müzesi olan bu oyun alanının, toplumsal alandaki çatışmalara ayna olduğudur. Bu çatışma, film anlatısında güven sorunu ve beraberinde ikiyüzlülük kavramları üzerinden aktarılmakta; arka planda ise çağdaş sanat ve ilgili özneler arası ilişkiler ustalıkla sorgulanmaktadır. Filme adını veren sanat projesi “Kare”nin toplumsal alandaki dengesizlikleri gidereceği beklenirken, aksine çatışma ve ayrışma daha da belirginleşmektedir. Çalışma, Bourdieu’nun sanat ve toplumsal alan ile oyun metaforu üzerine geliştirdiği temel öngörülerinden hareketle, 77ze Square filminin çağdaş sanata olan eleştirel tutumunu analiz etmeyi amaçlamaktadır.

Pierre Bourdieu is one of the most well-known sociologists of the 20th century. He has offered methods and concepts for the evaluation of social theory. His concepts of “habitus”, “social capital” and “space” have cause a questioning of the basic limits put on mainstream sociology, drawn out by previous sociologists. Bourdieu’s concept of space has been applied in the fields of economics, education, religion and art, where he has stated that each space has its own potential and method of evaluation. He underlines that social space needs to be looked at in terms of class layers and subjects. He prefers the “game” metaphor for this field for symbolic abilities. The game is played in the social space by different subjects and layers of society. According to Bourdieu, works of art have symbolic significance because they put forth the effect the game has on subjects. Ruben Östlund’s film The Square (2017), allows us to think about Bourdieu’s social space and game concepts through discussions on contemporary art. Östlund presents the audience with the protagonist of the film Christian, who is a curator. As Christian’s story moves forward, we realize that he is an individual imprisoned in a game space, which is the museum and, in effect, this space is a mirror to the conflicts in the social space. This conflict is relayed through the concepts of trust and hypocrisy in the narrative of the film, while the relationship between subjects and contemporary art is skillfully questioned. While the work of art that gives its name to the film, Square, is expected to remove social imbalances, on the contrary, it makes the conflict and separation all the more evident. The aim of this study will be to analyze the critical attitude of the film The Square towards contemporary art, in the light of Bourdieu’s perspectives on social and artistic space and the game metaphor.