Banka Havalelerinde Sebepsiz Zenginleşme

Abstract

Paranın sıradan bir taşınır mal olmanın ötesinde işlevleri ve özellikleri bulunmasına rağmen, mevcut eşya hukuku düzenlememizde, özel durumlara ilişkin bir iki istisnaî hüküm dışında, para taşınır mülkiyetine ilişkin hükümlere tabi tutulmuştur. Oysa paranın bağlandığı maddi eşyanın (kağıt veya metal) ötesinde gayrı maddi bir “değer sağlama” işlevi bulunmaktadır. Üstelik bankacılık işlemleri bakımından bunun da ötesine geçecek şekilde, paranın bağlandığı materyalin el değiştirmesi de söz konusu olmadan para havalesinden söz edilmektedir. Gerçekte bu işlemlerde ne MK m.763 uyarınca bir taşınır mülkiyeti devri ne de TBK m.555 anlamında bir havale söz konusudur. Burada banka ile sözde para gönderen ve sözde para alacak olanlar arasında ayrı ayrı carî hesap ve ciro sözleşmeleri uyarınca yapılan ibra ve borç tanıması işlemleri söz konusudur. Bunlar bir tür “üç köşeli ilişki”dir. Başka bankalardaki hesaplar arasında nakil yapılacak ise, üç yerine dört köşeli bir ilişki ortaya çıkmaktadır. Birbirini izleyen bu işlemlerin hangisinde yanlışlık söz konusu olmuşsa, buna göre sebepsiz zenginleşme ilişkisinin tarafları belirlenecektir. Bazen de sebepsiz zenginleşme dahî oluşturmayan geçersiz kayıtlar söz konusu olacaktır. Elbette bu tür yanlışlıklar ciro sözleşmesine aykırılık oluşturduğu ölçüde taraflar arasında aynen ifa ve tazminat taleplerine de imkân verecektir.

Although the Money has functions and features beyond ordinary moveable, except for a few exceptional provisions, in our existing property law system, it has been subjected to the rules about moveable. But the Money has a function of providing an intangible (immaterial) value beyond the material (paper or metal) which it is attached to. Moreover in terms of banking transactions, transfer of money value seems possible without the transfer of the material onwhich the related money has been printed. However in reality neither the transfer of any movable in the meaning of TCC Art.763 nor transfer of a performance in the meaning of CO Art.555 exists in this situation. True meaning of these transactions are release of debt and acknowledgment of debt pursuant to a current account contract and an endorsement contract between bank and its costumers separately. These are a kind of triangular relationship. If the transfer should be made between different banks, this time there would be quadrilateral relationship. Parties to the unjustifiable enrichment relation are identified by looking at which process is wrong. Consequence of some incorrectly processed records is the invalidity of registered bank account. Add to this consequence, same mistakes also give rise to claims for performance and compensation between parties as a result of the breach of account contract and endorsement contract.