Eski Bir Tip El Yazması “Tabibnâme”de Bitki Adları

Abstract

Tabibnâme, 18. yüzyılda Fakîr Ahmed Şeyhzâde tarafından yazılmışolan alternatif tıp, eczacılık ve bitki bilimi konularını içeren Türkçeel yazması bir metindir. Metin ayrıca dönemin siyasi, dinî ahlaki, tıbbi,felsefi vb. hususlarında da bilgiler taşımaktadır. Tabibnâme, barındırdığısöz varlığı ve dil özellikleri nedeniyle tıp ve eczacılık terminolojisibakımından olduğu kadar Türk dili ve Türk kültürü tarihi bakımındanda oldukça önemlidir. Tabibnâme metninde 101 adet bitki adı kullanılmıştır.Bu makalede, metinde kullanılan bitki adları art zamanlı sesdeğişiklikleri bakımından ve bugün Türkiye Türkçesinde kullanılıpkullanılmadıklarına göre değerlendirildi. 35 bitki adı bugün TürkiyeTürkçesinde çeşitli ses değişikliklerine uğramış biçimleriyle ve 46 bitkiadı ise aynı biçimleriyle kullanılmaktadır. Buna karşılık 20 bitki adıbugün Türkiye Türkçesinde kullanılmamaktadır. Bitki adlarının 27’siTürkçe, 25’i Arapça, 22’si Farsça, 18’i Yunanca ve 1 tanesi de Endonezyadilindendir. 8 bitki adı birden çok dillidir. 101 bitki adı, Tabibnâmemetninde 152 kere kullanılmıştır. Ayrıca 7 bitki adı, alt tür adlarıylabirlikte 14 kere kullanılmıştır.

Tabibnâme was written by Fakîr Ahmed Şeyhzâde in the 18th century. The manuscript is in Turkish and includes the subjects of alternative medicine, pharmacy and plant science. The text also consists of political, religious, moral, medical and philosophical information. Therefore, Tabibnâme is very important both in terms of the information it contains about Turkish language and Turkish cultural history and medicine and pharmacy terminology due to its vocabulary use and linguistic features. 101 plant names were used in Tabibnâme. In this article, we examined these plant names in terms of diachronic phonetic changes. In addition, we examined whether or not these names are used in Turkish. Today, 35 plant names are used with various phonetic changes and 46 plant names are used in the same forms and 20 plant names are no longer used in Turkish. 27 plant names are Turkish, 25 are Arabic, 22 are Persian, 18 are Greek and 1 is Indonesian. 8 plant names are observed crosslinguistically. 101 plant names were used for 152 times in Tabibnâme. In addition, 7 plant names were used 14 times with the subtype names.