Evde Bakım ve Palyatif Bakımın Entegrasyonunda Etik İklimler

Abstract

Yaşlı nüfusun hızla artması, kronik hastalıklara sahip bakım ihtiyacı olan hastaların artışını gündeme getirmektedir. Gelişmiş teknolojik aletlerin evde kullanılabilirliğinin yaygınlaşması ve maliyet etkili bir model olması nitelikli uzun dönemli bakım hizmetleri olan evde bakımın gerekliliğini doğurmuştur. Evde sağlık hizmetleri hastaların kendi yaşam alanı içerisinde kişiselleştirilmiş hizmet almalarını sağlarken, aynı zamanda bakımın sürekliliğinin sağlanmasında da önemli bir role sahiptir (1,2,3,5). Kronik, tedavisi mümkün olmayan ve yaşamı tehdit edici hastalığı bulunan hastaların nitelikli bakımlarına yönelik gereksinimin artması, palyatif bakımın bir disiplin olarak ortaya çıkmasına neden olmuştur. Dünya Sağlık Örgütünün (DSÖ) tanımına göre; palyatif bakım yetişkin/pediatrik hastaların ve ailelerinin hayatını tehdit eden hastalıklarla ilgili fiziksel, sosyal, psikolojik ve spritüel sorunlarla karşı karşıya kalmalarını önleyen ve yaşam kalitesini yükseltmeyi hedefleyen bir yaklaşımdır (6,7). Terminal dönemdeki birçok kanser hastası gibi yaşamlarının son dönemlerinde hastalar son zamanlarını kendi güven ortamları olan evlerinde geçirmek ister. Evde sağlık hizmetlerinin koordinasyonu da hastalara bu olanağı sunar. Hastanın eve gelmesiyle birlikte evde sağlık ekibi (hekim, hemşire) palyatif bakım yaklaşımının gerektirdiği tüm girişimleri yerine getirmelidir. Evde sağlık hekiminden ağrı yönetimini ve bu tür hastalar için semptom kontrollerini iyi bilmesi, evde bakım hemşiresinden de palyatif bakımın temel prensiplerini bilmesi ve uygulaması beklenmektedir. Palyatif bakım yaşamı tehdit eden her türlü hastalığın teşhisiyle başlamakta, ölüm sonrası hasta yakınının desteklenmesiyle ya da yaşamı devam eden hastanın rehabilitasyon süreciyle devam etmektedir. Bu süreç tıbbi, psikososyal ve kültürel değerler, din ve maneviyat, ekonomi gibi birçok gereksinimi kapsamaktadır. Sürecin devam etmesiyle birlikte bakımdaki hizmet sınırlılıkları etik ikilemleri de beraberinde getirmektedir. Yaşam sonu kararları, gerçeğin söylenmesinde etkili kültürel ve ekonomik faktörler, evde bakım hizmeti sunan sağlık ekibinin özellikle hemşirenin niteliği ve eğitim durumu, hemşirelerin bağımsız karar verebilme durumu, işte yaşanılan güçlükler, şağlık çalışanlarının psikososyal yönden desteklenme durumu, yaşanılan sorunlar ve ikilemlerde etik danışmanlık hizmetlerine duyulan ihtiyaç başlıca etik ikilemleri oluşturmaktadır (7,8,9,10). Sonuç olarak; hasta ve hasta yakınlarına evde sunulan palyatif bakımın hangi hizmetleri kapsadığının detaylı bir şekilde anlatılması, hizmet sunan sağlık profesyonellerinin bakım etiği hakkında eğitim alması, çalışanların gerekli motivasyonun sağlanması açısından psikososyal yönden desteklenmesi ve bir etik danışmanın tüm tarafları kapsayacak çözüm yolları ve sağlıklı iletişimin sağlanması adına danışmanlık hizmeti vermesi etik ikilemlerin ortadan kaldırılmasında faydalı olacaktır.