Psikolojik Danışman Adaylarının Olası Benliklerinin İncelenmesi: Bir Metafor Analizi

Abstract

Bireyler geçmiş deneyimlerine bağlı olarak benlik şemaları geliştirirler. Olası Benlikler Kuramına göre olası benlikler, bireylerin geleceğe yönelik umutları ve korkularının bilişsel yansımalarıdır. Umulan benlik, bireyin hayalini kurduğu olası benleri; korkulan benlik ise bireyin gelecekte gerçekleşmesinden çekindiği olası benleri olarak tanımlanmaktadır. Bu bağlamda bireyin gelecekteki davranışlarının işaretçileri olarak işlev gören umulan ve korkulan benlikler, bireyin şuanki durumuna ilişkin değerlendirme yapmaya ve bilgi almaya da olanak sağlamaktadır. Çünkü bireyin davranışları, olumlu olası benliklerini gerçekleştirmek ve olumsuz olası benliklerini engellemek yolundaki girişimlerinin bir sonucu olarak da görülebilir. Psikolojik danışman adaylarının olası benlikleri gelecekteki meslek yaşamlarına ilişkin umut, beklenti ve kaygılarını ortaya koyması açısından oldukça önemlidir. Psikolojik danışman adaylarının olası benlikleri, mesleklerine ilişkin var olan potansiyellerini ve geleceğe yönelik düşüncelerini yansıtır. Bu düşüncelerin oluşmasında adayların eğitim yaşantılarının da etkili olduğu açıktır. Bu bağlamda, psikolojik danışman adaylarının meslek yaşamlarına ilişkin olası benliklerinin belirlenmesi, psikolojik danışman eğitiminin niteliği açısından da bilgi verici olacaktır. Bu araştırmanın amacı psikolojik danışman adaylarının mesleki olası benlik algılarının metafor analizi yoluyla incelenmesidir. Araştırma, 2016-2017 eğitim yılı bahar dönemi sonunda özel bir üniversitenin eğitim fakültesinin eğitim bilimleri bölümü rehberlik ve psikolojik danışmanlık programının 4. Sınıfına devam eden 62 öğrenci ile gerçekleştirilmiştir. Psikolojik danışman adaylarının olası benliklerini metaforlar aracılığıyla belirmek üzere öğrencilerden 'Çalışma yaşamında olmayı hayal ettiğim psikolojik danışman..............gibidir, çünkü........... ' ve 'Çalışma yaşamında olmaktan çekindiğim psikolojik danışman......... gibidir, çünkü........... ' cümlelerindeki boşlukları doldurmaları istenmiştir. Öğrencilerden elde edilen veriler içerik analizi yöntemi ile metaforların incelenmesi, kategorilerin oluşturulması ve güvenirlik analizlerinin yapılması aşamaları izlenerek incelenmiştir. Araştırmada elde edilen verilerin analizi sonucu, umulan benlik için toplam 52 uygun metafor, korkulan benlik için de toplam 53 uygun metafor elde edilmiştir. Umulan benliklere ilişkin en sık tekrarlanan metaforların "deniz" ve "ayna" olduğu görülmüştür. Analizler sonucunda, umulan benlik için içerisinde yer alan metafor sayısına göre sırasıyla şu kategoriler elde edilmiştir: "rahatlatan, sorun çözen, yol gösteren, farkındalık kazandıran, koşulsuz kabul eden ve kendini geliştiren". Bu kategoriler altında en çok metafor yer alan kategorinin "rahatlatan" olduğu görülmektedir. Bu araştırma bulguları, araştırmaya katılan psikolojik danışman adaylarının olmayı umdukları psikolojik danışmanın danışanı rahatlatan, danışana sıcaklık ve huzur veren özelliklere sahip olarak tanımladıklarını göstermektedir. Bu bulgular psikolojik danışman adaylarının danışan ile sıcak ilişki kuran bir danışan olmayı umduklarına işaret etmektedir. Bunun yanı sıra, psikolojik danışman adaylarının danışanlarına aktif biçimde yardım etmeyi ve yaşamlarında bir farklılık yaratmayı içeren metaforları da çok sayıda oluşturdukları göze çarpmaktadır. Bununla birlikte, danışanın yaşamında yol gösterici ve farkındalık kazandırıcı olarak da etkili olmayı istediklerini belirten metaforlar da bulunmaktadır. Diğerlerine göre daha az sayıda da olsa psikolojik danışman adaylarının olmayı umdukları psikolojik danışmanın koşulsuz kabul edici ve kendini geliştiren özelliklere sahip olmasının beklendiği de göze çarpmaktadır. Korkulan benliklere ilişkin ise en sık tekrarlanan metaforların "iğne" ve "duvar" olduğu görülmüştür. Korkulan benlik için içerisinde yer alan metafor sayısına göre sırasıyla elde edilen kategoriler şunlardır: "etkili olmayan, zarar veren, yargılayan, tükenmiş, gelişime kapalı, soğuk ve otoriter". Bu kategoriler altında en çok metafor bulunan kategori "etkili olmayan" kategorisidir. Bu bulgular, psikolojik danışmanların olmaktan en fazla korktukları psikolojik danışmanı, danışana fayda sağlamayan etkisiz bir danışman olarak tanımladıkları göze çarpmaktadır. Psikolojik danışman adaylarının danışanlarının yaşamlarına anlamlı bir farklılık yaratamamaktan da çekindikleri göze çarpmaktadır. Aynı zamanda psikolojik danışman adayları danışanlarına zarar veren bir danışman olmaktan da çekinmektedirler. Psikolojik danışman adayları daha az sayıda olsa da danışanını anlamayan, onu yargılayan ayrıca otoriter ve gelişime kapalı özellikler sergileyen bir psikolojik danışman olmaktan da korkmaktadırlar. Sonuç olarak bu araştırma, araştırmaya katılan psikolojik danışman adaylarının danışan ile iyi ilişkiler kuran ve danışanın yaşamında etkili olan bir psikolojik danışman olmayı umdukları, bununla paralel biçimde danışana yarar sağlamayan ve hatta zarar veren bir danışman olmaktan da çekindiklerini göstermektedir.