Organ adlarıyla kurulmuş deyimlerin karşılaştırılması (Azerbaycan - Özbek ve Türkiye Türkçesi)

Abstract

Bilindiği üzere, oldukça geniş bir coğrafyada yaşayan Türk ulusu zengin ve köklü bir dil ve kültür geleneğine sahiptir. Bu geleneğin bir parçası şüphesiz deyimlerdir. Yıllar geçse de ortaklığını kaybetmeyen deyimler onların arasındaki kültür bağının ne kadar eskiye dayandığını ve ne kadar sağlam temele sahip olduğunu gösterir. Türk deyimleri Türk ulusunun binlerce senelik yaşam felsefesinin ürünüdür. Onlar binlerce senelik tarih içerisinde kuşaktan kuşağa geçip günümüze kadar gelmiştir. Yüzyıllardır dillerden düşmeyen deyimler, derlenip sözlüklerde yayımlananlardan çok daha fazladır. Günümüzde oldukça geniş bir coğrafyada yaşayan Çağdaş Türk topluluklarının kelime hazinesinde pek çok ortak deyimlerin bulunması bunun bariz bir delilidir. Bu çalışmada, Azerbaycan, Türk, Özbek deyimleri arasında ne kadar ortaklık ve ne kadar farklılık olduğunu görmek amacıyla, bu lehçelerde olan bazı deyimleri birkaç kategoride inceledik. Deyimler, insan hayatındaki çeşitli olayları, ilişkileri özlü şekilde anlatır. Deyimler Türk toplumunun hayatında eski dönemlerden beri yaşamaktadır. Bugün Türk lehçelerinde kullanılan birçok deyimin aynı anlamları ifade ettiği söylenebilir. Özbek, Azerbaycan ve Türkiye Türkçesinde organ adlarıyla kurulmuş deyimleri karşılaştırmak amacıyla yapılan bu çalışmada deyimlerin anlatımdaki gücü ve Türk lehçeleri arasındaki kültür ortaklığı sergilenmeye çalışılmıştır. Organ adları, dillerin temel söz varlıkları içinde değerlendirilen unsurlardır. Bu nedenle bu adlandırmalar, çoğu zaman ait oldukları dil hakkında önemli bilgileri bünyesinde barındırır. Özellikle Özbek Türkçesi, Azerbaycan Türkçesi ve Türkiye Türkçesi gibi organ adları konusunda çeşitlilik gösteren lehçelerde, bu kullanımlar bir kat daha fazla önem taşırlar. Türk dilinin bilinen ilk kaynaklarından itibaren organ adlarının sıklıkla kullanıldığı görülmektedir. Anahtar Sözcükler: Azerbaycan Türkçesi, Özbek Türkçesi, Türkiye Türkçesi, Deyim, Organ Adlarıyla Kurulmuş Deyimler