Toksik liderliğin örgütsel sinizm üzerindeki etkisi: Otomotiv sektöründe bir araştırma

Abstract

Adeta bir şemsiye gibi (Schmidt,2008) içerisinde yıkıcı liderlik, otoriter liderlik, narsist liderlik, kaba-zorba liderlik gibi liderlik türlerinden bazı negatif özellikleri barındıran toksik liderlik (Özer ve diğ., 2017; Reyhanoğlu ve Akın, 2016), kısaca örgütte yöneticilerin çalışanlara karşı olumsuz tavırlar sergilemesi olarak ifade edilebilir. Schmidt (2008) toksik liderlerin çalışanların refahını göz ardı ettiğini, empatiden yoksun olduklarını, tehdit veya otorite ile iş yaptırdıklarını, kendilerine odaklanmış olduklarını ifade etmektedir. Bu yüzden toksik liderle çalışanların işten ayrılma, kuruma bağlanmama, tükenme gibi davranışlar gösterebilecekleri vurgulanmaktadır. Bu sonuçlardan biri de çalışanların sinizme yönelmeleri, sinik davranışlar göstermesidir. Sinizm; iş görenin yöneticiler, çalışma arkadaşları ya da çalıştığı kuruma karşı küçümseme, umutsuzluk, hayal kırıklığı ve hor görme gibi olumsuz duygular ve güvensizlik hissetmesidir (Andersson, 1996). Sinizm üzerine yapılan araştırmalar incelendiğinde, sinizmin; etkili olmayan liderlik ve yönetim davranışından da etkilendiği görülmektedir (Türköz ve diğ., 2013). Bu çalışmada da çalışanların toksik liderlik algılarının sinik davranışları üzerindeki etkisi inceleme konusu yapılmıştır. Çalışmanın ömeklemini İstanbul’da bir otomotiv firmasından çalışan 160 kişi oluşturmaktadır. Anket yöntemi kullanılarak yapılan araştırmada Brandes, Dharwadkar ve Dean (1999) tarafından geliştirilen ve Kalağan (2009) tarafından Türkçeye çevrilerek uyarlaması yapılan 13 ifadeli “Örgütsel Sinizm Ölçeği” ile Schmidt (2008) tarafından geliştirilen ve Çelebi, Güner ve Yıldız (2015) tarafından Türkçeye çevirip uyarlanan 30 ifadelik Toksik Liderlik Ölçeğinden faydalanılmıştır. Ölçeklere doğrulayıcı faktör analizi uygulandıktan sonra araştırmanın modeli test etmek üzere regresyon analizi yapılmıştır. Elde edilen sonuçlardan toksik liderlik algısının çalışanların sinik davranışları üzerinde açıklayıcı etkisinin olduğu ortaya çıkmıştır. Faktör analizi sonucunda ortaya çıkan alt boyutlar açısından bakıldığında duygusal sinizm üzerinde toksik liderliğin değer bilmezlik boyutunun, davranışsal sinizm üzerinde toksik liderliğin değer bilmezlik ve olumsuz ruhsal durum boyutlarının, bilişsel sinizm üzerinde de olumsuz ruhsal durum boyutunun açıklayıcı katkısı olduğu anlaşılmıştır. Ayrıca demografik değişkenlerden sadece medeni durumun analizlerde anlamlı bir farklılık ortaya koyduğu görülmüştür. Toksik Liderlik algısıyla, bekârların evlilere göre daha çok sinik davranış gösterdikleri ortaya çıkmıştır.