Toplumsal Değişimin Aynasındaki Çatlak: Elena

Abstract

This study aims to analyze one of Russia’s most important young filmmaker, Andrey Petrovich Zvyagintsev’s film Elena in light of how social change effects the concepts of morality and conscience. Using sociological analysis as a methodology, this study will map out how the social changes taking place during the time period of the film are symbolically represented in characters and their stories. The characters in the film, as a mother and spouse, Elena particularly, question the concepts of conscience and morality in a striking manner through the mandatory relationships they have to uphold, in which the problems of social change are reflected. Moral philosophy has been discussed from Plato to Aristotle; from Spinoza to Kant. Amongst these discussion, the most gripping arguments have been put forth by Friedrich Nietzsche. Nietzsche underlines a morality of strength, freeing humans from a false consciousness about morality. Nietzsche’s ideas will be critically undertaken in relation to Elena in order to seek answers to how humans, expected to be a moral subject, negotiate conscience in a rapidly changing social structure. In his previous films Vozvrashchenie and Izgnanie, Zvyagintsev has successfully focused on human stories and their social contexts. In his latest, the filmmaker approaches the effects of globalization on individuals and their relationships, in a metaphoric and striking manner. His film does not only limit itself to the context of Russia, but pertains to the whole world. In this sense, it is suggested that the film holds a universal quality.

Bu çalışma, son dönem Rus Sinemasının genç kuşak yönetmenleri arasında oldukça önemli bir yeri olan Andrey Petrovich Zvyagintsev’in Elena isimli filmini, toplumsal değişimin ahlak ve vicdan kavramı üzerinde yarattığı etkiyi merkeze alarak analiz etmeyi amaçlamaktadır. Çalışmada, sosyolojik çözümleme yöntemi ile filmin ele aldığı dönemdeki toplumsal değişimlere, bu değişimin simgesel temsiliyetleri olan karakterler ve onların hikayeleri üzerinden bakılacaktır. Başta bir anne ve eş olarak Elena olmak üzere, filmdeki tüm karakterlerin içinde olduğu zorunlu ilişkilerin yansıttığı toplumsal değişim aynasının çatlaklarında, vicdan ve ahlak kavramlarının çarpıcı bir biçimde sorgulandığı görülmektedir. Platon’dan Aristoteles’e, Spinoza’dan Kant’a birçok felsefeci tarafından çeşitli bağlamlarda tartışılmış olan ahlak felsefesinin en dikkat çekici tartışmalarından birisi Friedrich Nietzsche tarafından şekillendirilmiştir. Vicdan ahlakı yerine güç ahlakına vurgu yapan yaklaşımı ile oldukça farklı bir bakış açısı ortaya koyan Nietzsche’nin görüşleri eleştirel bağlamda ele alınacak ve ahlaki özne olması beklenen insanın, hızla değişen bir toplumsal yapı içerisinde, vicdanını neye göre temellendireceği sorusuna film üzerinden yanıt aranacaktır. Daha önce yönetmiş olduğu Vozvrashchenie (Dönüş) ve Izgnanie (Sürgün) filmleriyle, insan odaklı hikayelere toplumsal bir çerçeveden bakmayı ustalıkla başarmış olan Zvyagintsev’in bu filminin, sadece Rusya’da değil, tüm dünyada küreselleşme etkisiyle yaşanan değişimin; bireyler ve ilişkiler üzerinde yarattığı sonuçları metaforik ve çarpıcı bir şekilde ele alması bakımından evrensel bir nitelik taşıdığı düşünülmektedir.