Hafızanın Tarihi Katmanları: Çerçeve İçinde Galataport

Abstract

Tarihyazımsal boyuttaki coğrafi “yer” ve mekân ilişkileri, toplumsal hafızanın mayalandığı yerlerdir. Toplumsal hafızanın nasıl oluştu(ruldu)ğunu, bugün gelinen yerden anlamak oldukça güçtür. Pierre Nora’nın “Artık hafıza yok” (2022:19) aforizması, tarihin hafızanın yerine geçmesi, hafızanın da tarih olarak hatırlanmasıyla ifadeyi güçlendirir. Tarih ile yeni hafıza arasındaki zaman boşlukları ile kurulan kolektif bellekler, uzun zamanda toplumsal hafızayı meydana getirir. Bu bağlam ile çalışmanın amacı, İstanbul Galataport/Karaköy-Galata Limanı’nın tarih/kalıntı ve yeni hafızasının kronolojik haritasını çıkarmak ve, “yer”de yaşanan mesafeler üzerinden toplumsal hafızanın önemli kırılma noktalarını bulmaktır. Bu kırılmalar “yer” ile mekânlar arasındaki “mesafe” boşluğunun getirdiği ve toplumsal belleğin inşa edildiği noktalardır. Yerin toplumsal hafızada tarih ile mi, yeni hafızayla mı, mesafe kesitinde mi sürdürülebilirliğini/sürdürülemezliğini devam ettirdiği sorusu çalışmanın çıkış noktasıdır. Çalışma, “tarih/kalıntı” ve “yeni hafıza” kavramları ile alınan tarihi kronolojik kesitlerin sonucu ulaşılan “mesafe” ile ortaya çıkan çerçeveler, toplumsal hafızanın kırılma noktalarını verir” hipotezine dayandırılmıştır. Çalışmanın yöntemi iki aşamalı olup birinci aşamasında, tümdengelim keşfedici örnek olay araştırması, ikinci aşamasında görsel etnografya yöntemi kullanılmıştır. Bulgularda, yeni hafızası ile Galataport olarak adlandırılan tarihi Karaköy-Galata Limanı’nın, tarih ve yeni hafıza ile oluşan mesafelerin “yer”e bağlamsal olarak bir değişiklik sağlamadığı gibi, her dönemde mesafe çerçevesi daha da büyüyerek, tarihin bu çerçevede bir alt küme elemanı haline geldiği görülmüştür.