İstanbul’un Çatalca İlçesi Özelinde Balkan Kültürünün İzleri

Abstract

Savaşlar, göçler, din ve medeniyet değişiklikleri topluma ve toplumun yarattıklarına farklı şekillerde tesir eder. Bu durum muhtelif değişiklikleri ve ilerlemeleri de beraberinde getirir. Toplumsal hayatta tezahür edebilecek değişiklikler başta dil olmak üzere; edebiyatta, mimaride, sanatta, musikide, sinema ve tiyatroda vb. kendini gösterir. Milleti millet yapan değerlerle içkin hale gelir ve yoğun bir mozaik meydana getirir. Bu çok kültürlü yapılanmanın ortaya çıkardığı denge ve uyum sayesinde ilişkiler sağlam temeller üzerine inşa edilir. Tarih boyunca var olmuş Türk milleti de etkileşimler nedeniyle çeşitli aşamalar kat etmiştir. Özellikle coğrafî ve stratejik konumu hasebiyle kültürel alışverişin yoğun olarak yaşandığı bölgelerden olan Anadolu sahası ve Balkanlar bünyesindeki baskın etkileşim; dilde, kültürel farklılaşmada, dinî yaşamda ve sanat anlayışlarında derhal göze çarpmaktadır. Çalışmamızda konu aldığımız binlerce yıllık bir yerleşim yeri olan Çatalca ise konumu, tarihsel özellikleri, tarım ve temiz içme suyu kaynaklarının bol olması açısından dikkate değer bir yerleşim bölgesidir ve yerel halkında çok kültürlü bir yapıdan söz etmek mümkündür. Çalışmada, bu yapıyı ortaya çıkaran hususlardan özellikle Çatalca’nın mevkii, tarihsel, kültürel ve dinî durumları, festival/ritüel gelenekleri, bölgede yaşanan savaşlar ve Lozan Nüfus Mübadelesi ile doğrudan münasebeti olması sebebiyle zuhur eden kültürel etkileşim incelenecektir. Bununla beraber, saha derleme çalışmamızdan elde edilen bulgular ve kaynak taramalarımız neticesinde ulaştığımız nitel ve nicel verilerle bu kültürel etkileşimi mercek altına alacağız. Sahip olunan bu geniş kültürel niteliklerin geleneklere/dinî-büyüsel ritüellere, danslara, yemeklere ve halk edebiyatı numuneleri gibi folklorun başat ögelerine yansımalarını değerlendireceğiz. Çatalca, gerek Anadolu sahasının gerek Balkan coğrafyasının unsurlarına adaptasyon sağlamış, bu unsurları potasında eritmeyi başarmış güzide bir merkez mekân olarak öne çıkmaktadır.