İnternet ve Ağlarda Kaotik Büyüme

Abstract

Kontrol edilemeyen ve üstel biçimde büyümekte olan Internet'in karakteristik özellikleri son yıllarda yapılan çalışmalarla ortaya konmaktadır. Bu bağlamda küçük dünya ağları (small world networks) genel olarak bu tipten ağlarda model olarak seçilmektedir. Küçük dünya ağları kullanılarak Internetin çapı ve büyümesinin güç kanununa bağlı olduğu elde edilmiştir. Genel olarak bilgisayar ağlarının çizgelerle ifade ederek özelliklerini bulur veya çizge kuramından faydalanarak bazı sonuçlara varırız. Konu bilgisayar ağı Internet olunca yüzbinlerce sonlu bilgisayar ağının gelişi güzel birbiri ile bağlanması ile ortaya çıkan ağın yapısal analizini çizge kuramı ile yapmak zorlaşır. Burada yapısal analizden kastedilen, çizgedeki düğümlerin komşulukları, yolların ortalama uzunlukları ve düğümlerin çizge içinde dağılımları gibi kavramlardır. Bu makalede internet iki yönden, fakat ayni yöntem kullanarak irdelenecektir. Önce internette var olan bir web-sayfasındaki linklerin hangi sayfalara yönlendikleri, konu ilişkiler açısından ele alınıp internet linkler çizgesi veya haritasının ne şekilde olduğu ve nasıl büyüdüğü incelenecektir. Doğal olarak web sayfalarında linkler için tıpkı canlılarda olduğu gibi sonlu bir ömür süresi vereceğiz. Daha sonra İnternetin yapısının dünya ülkelerinin komşuluklarına, lisan ve kültürlerine ve ticari ilişkilerine bakarak nasıl gelişmekte olduğuna bakacağız. Bir örnek vermek gerekirse web-linkleri ve ağların fiziksel komşuluğu açısından ortan doğudaki bir ülkenin güney Amerika’daki bir ülkenin internet açısından ilişkisi ihmal edilecek kadar küçüktür. Bu kavramı ağların ilişkisel yapılarında kullanırken Peter R. Gould'un 1966 yılında ortaya attığı mentalite (anlayış) haritalarından faydalanarak mentalite ağları için uyguladık. Doğal olarak fiziksel bir ağın kullanıcılar açısından karşı düşen mentalite ağı fiziksel ağdan büyük değişikler arzeder. Yukardakine benzer bir örnek vermek gerekirse, Türkiye'deki bir internet kullanıcısının internet üzerinden New York Times gazetesini okuma olasılığı İngiltere’deki internet kullanıcısına göre ihmal edilebilir. Benzer şekilde İngiltere’deki ayni kişinin New York’ta yaşayan kişiye göre New York Times'ı internet üzerinden okuma olasılığı her ikisinin de ayni dili kullanmalarına karşın ihmal edilebilir. Burada anlatılanların ışığında Internet'in kaotik büyümesinde ağ yoğunluk ve coğrafik bölgeler arasındaki ilişki faktörünün önemli parametreler olduğu sonucuna varırız. Değişik modeller altında internetin nasıl büyümekte olduğu makalenin son bölümünde verilmiştir.