Fiziki Olmayan Varlıklar Ve Değerleme Sorunu

Abstract

Sanayileşmiş ülkelerde itici gücü oluşturan sektörlerin giderek bilgi ekonomisi temeline oturmasıyla, gerek firma bazında gerekse ekonomiler arasında uluslararası rekabetin merkezine ar-ge, beşeri sermaye, marka değeri veya yazılım gibi fiziki olmayan varlıklara yönelik yatırımlar yerleşmiştir. Bu yatırımların ekonomik büyüme ve işletmelerin piyasa değerine olan katkısı teorik olarak uzun süredir bilinmekle birlikte, işçi başına hasıla ve faktör verimliliğine ilişkin somut çalışmalar kısa sayılabilecek bir geçmişe sahiptirler. Fiziki olmayan yatırımların değerlemesi yapılırken bu varlıkların özelliklerinden kaynaklanan çeşitli sorunlar ile karşılaşılmaktadır. Bunlardan ilki fiziki olmayan varlıkların makro ölçekte ekonomi üzerindeki etkilerinin hesaplanmasında yaşanan güçlüklerdir. İkinci sorun, fiziki olmayan varlıklar ile işletmelerin piyasa değerleri arasındaki etkileşim üzerinedir. Bu kapsamda, Borsa İstanbul 2013 verileriyle elde ettiğimiz bulgular işletme değerlerinin fiziki varlık büyüklükleriyle daha güçlü bir etkileşime sahip olduğu yönündedir. Üçüncü sorun, işletmelerin fiziki olmayan varlıklara biçtiği değer üzerinedir. Elde edilen bulgular işletmelerin fayda/maliyet kıyasıyla bu yatırımları düşük değerlediği yönündedir. Son olarak, fiziki olmayan varlık yatırımları etkinlik ve rekabet cephesinden de düşük değerlemeye sahiptirler. Bir yandan fiziki olmayan varlık yatırımlarının yüksek sabit maliyet ve düşük marjinal maliyete sahip olması etkinlik açısından Pareto optimal çözümler üretmezken, diğer yandan, bilginin yayılması ile oluşan dışsallıklar işletmelerin bu yatırımlardan uzaklaşmasına ya da faktör mobilitesini kısıtlayıcı önlemler almalarına neden olmaktadır.