Türkiye’de Heterodoks İktisat: Siyasal, Felsefi ve Kurumsal Dinamikler Işığında Bir İnceleme

Abstract

Bu çalışma, Türkiye’de heterodoks iktisadın tarihsel geçmişini siyasal dönüşümler, felsefi arayışlar ve kurumsal yapılanmalar ışığında incelemektedir. Neoklasik iktisadın paradigmatik hegemonyasına karşı bir alternatif olarak ortaya çıkan heterodoks iktisat, kendi içerisinde sürekli gelişmekte ve iktisadın disiplinlerarası bir sosyal bilim olduğunu vurgulamaktadır. Bu yaklaşım, birey davranışlarının yalnızca rasyonellik varsayımıyla açıklanamayacağını savunmakta ve iktisadi olguları tarihsel, toplumsal ve kurumsal bağlamları içinde ele almaktadır. Heterodoks iktisat, çoklu metodolojilere açıktır; pozitivist yaklaşımların yanında tarihsel analiz, eleştirel realizm ve normatif değerlendirmeleri de içermektedir. Marksist, kurumsal, feminist, post-Keynesyen, ekolojik ve ajan bazlı kompütasyonel iktisat gibi farklı alt başlıkları içinde barındıran yaklaşım, temel olarak piyasaların her zaman etkin ve istikrarlı olduğu varsayımına karşı çıkarak, güç ilişkilerini, gelir dağılımını ve toplumsal adaleti iktisadi analizlerin merkezine yerleştirmektedir. Böylece iktisadı yalnızca teknik bir uzmanlık alanı olarak değil, aynı zamanda toplumsal bir pratik olarak yeniden konumlandırmak mümkün olmaktadır. Türkiye’de heterodoks iktisat özellikle kriz dönemlerinde, üniversitelerdeki özgün düşünce odaklarında, planlama ve sanayileşme süreçlerinde kendine alan bulmuştur. Bu bağlamda, çalışmada erken cumhuriyet dönemi (1923-50), 1950-1980 dönemi, neoliberal dönüşümün popülerlik kazandığı 1980-2000 dönemi ve 2000 yılından bugüne dek süregelen dönem ana tarihsel dönemler olarak ele alınarak heterodoks yaklaşımın hangi koşullar altında ve kimler tarafından beslendiği analiz edilmektedir. Çalışma, heterodoks iktisada dair analitik bir değerlendirme sunarak kurumsallaşma sorunsalını, paradigma gerilimini, yapısal sınırları ve gelecekteki olası açılımları tartışmakta ve böylece yalnızca entelektüel tarih açısından değil, aynı zamanda iktisadi krizlerin, devlet-siyaset ilişkisinin ve akademik alanın yapısal dönüşümünün heterodoks paradigmalara olan etkisini de dikkate alarak çok katmanlı bir çerçeve sunmayı hedeflemektedir. Çalışmanın sonunda uluslararası heterodoks iktisat girişimleri ve Türkiye için olası uyarlamalar tartışılmaktadır. Bu uyarlamalar Türkiye’deki heterodoks iktisat okulunun gelişimi için önem taşımaktadır. Heterodoks iktisat girişimleri yalnızca gelişmiş ülkelerde değil, Türkiye’nin de dahil olduğu gelişmekte olan ülkelerde de popülerliğini korumaktadır. Bu haliyle çalışma, önemli öneriler sunmakta ve heterodoks iktisadi düşüncenin yayılması ile iktisadi sorunlara çözüm bulunma sürecinin daha başarılı olabileceğini savunmaktadır.