Davanın Konusuz Kalması Durumunda Yargılama Giderlerine Mahkûmiyet Bakımından Dikkate Alınması Gereken “Davanın Açıldığı Tarihteki Tarafların Haklılığı

Abstract

Taraflar arasındaki uyuşmazlıkların çözüme kavuşturulabilmesi için dava sonu-cunda hüküm verilmesi gerekmektedir. Ancak, bazen davanın konusuz kalması, yani tarafların arasında çözüme kavuşturulması gereken bir uyuşmazlığın kalmaması durumu söz konusu olabilmektedir. Bu durumda, mahkemenin, yargılamayı, hüküm verilmesine yer olmadığına karar vererek sonlandırması gerekir. Mahkemenin yargılamayı sonlandırmasının ardından, yargılama giderlerinin hangi taraf aleyhine hükmedileceği önemli bir hukukî sorun olarak gündeme gelir. Yargıtay, bu durumda, “tarafların davanın açıldığı tarihteki haklılık durumuna göre” yargılama giderlerinin hükmedilmesi gerektiğini düzenleyen Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 331’inci maddesinin 1’inci fıkrasının uygulanmasından bahisle genel olarak, “tutumuyla dava açılmasına sebep olma” ve “tutum ve davranışıyla dava açılmasına sebebiyet verme” gibi ölçütlerin esas alınarak karar verilmesini içtihat etmektedir. Bu açıdan, Yargıtay, tarafların davanın açıldığı tarihteki haklılık durumu bakımından, dava açmaktaki menfaati esas almakta; davanın açıldığı tarihteki dava konusu olan talebin haklılığını esas almamaktadır. Bir diğer deyişle Yargıtay, bu ölçütler sebebiyle davalıyı davacıya nazaran davanın açılması bakımından “şüpheli” addetmekte; davalının, dava açılmasına sebebiyet vermiş veya vermemiş olması ihtimalinin değerlendirmeye esas alınması gerektiğini belirtmektedir. Bu çalışmada, davanın konusuz kalması durumunda, yargılama giderlerinin hangi taraf aleyhine hükmedilmesi gerektiği hususu incelenecektir. Yargıtay’ın benimsediği yaklaşım, birbirinden ayrı niteliği olan dava konusu olan talep ile bu talebe ilişkin dava hakkının, davanın konusuz kalması durumunda aynı izdüşümde seyretmesinin, yani, mahkemece hüküm verilmesine yer olmadığına karar verilmesinin, yargılama giderlerine mahkûmiyete etkisi bakımından kural olarak asıl hakka bağlı olan dava hakkının esas alınması sebebiyle kanaatimizce isabetlidir. Zira dava konusu olan talep bakımından haklılığın tespiti bir yargılamayı gerektirmektedir. Davanın konusuz kalması durumunda, hüküm verilmesine yer olmadığına karar verilmesinin ardından sadece yargılama giderlerine mahkûmiyet bakımından talebin haklı olup olmadığına dair bir yargılama yapılması kanaatimizce pek isabetli değildir. Sadece yargılama giderlerine mahkûmiyet bakımından bir karar verilebilmesi için yargılama yapılması, yargılama giderlerine mahkûmiyetin kural olarak davanın sonucuna bağlı olan, -bir diğer deyişle haklı-haksız olmaktansa kazanan-kaybeden olmaya bağlı olan- fer’î niteliği karşısında da özel bir durum yaratmaktadır. Bu çalışmada, davanın konusuz kalması durumunda, yargılama giderlerine mahkûmiyete dair net bir çerçeve çizilmesi için her somut olay bakımından ayrı değerlendirme yapılması gerektiği; bu değerlendirmeye esas olabilmesi için de davanın açıldığı tarihte davacının dava açmakta menfaatinin olup olmadığının değerlendirilmesi gerektiği hususuna dikkat çekilecektir.