T.C. İSTANBUL KÜLTÜR ÜNİVERSİTESİ LİSANSÜSTÜ EĞİTİM ENSTİTÜSÜ TÜRKİYE’DEKİ SANAT VE KÜLTÜR YÖNETİMİ LİSANS PROGRAMLARININ MÜFREDAT ÇIKTILARINDA DİJİTAL OKUR YAZARLIK BECERİSİ BİLEŞENLERİNİN DÜZEYİNİN TESPİT EDİLMESİ VE İHTİYACIN BELİRLENMESİ YÜKSEK LİSANS TEZİ Başak İLHAN 1800000780 Anabilim Dalı: Sanat Yönetimi Programı: Sanat Yönetimi Tez Danışmanı: Prof. Dr. Mehmet Üstünipek HAZİRAN 2024 T.C. İSTANBUL KÜLTÜR ÜNİVERSİTESİ LİSANSÜSTÜ EĞİTİM ENSTİTÜSÜ TÜRKİYE’DEKİ SANAT VE KÜLTÜR YÖNETİMİ LİSANS PROGRAMLARININ MÜFREDAT ÇIKTILARINDA DİJİTAL OKUR YAZARLIK BECERİSİ BİLEŞENLERİNİN DÜZEYİNİN TESPİT EDİLMESİ VE İHTİYACIN BELİRLENMESİ YÜKSEK LİSANS TEZİ Başak İLHAN 1800000780 Anabilim Dalı: Sanat Yönetimi Programı: Sanat Yönetimi Tez Danışmanı: Prof. Dr. Mehmet Üstünipek Jüri Üyeleri: Doç. Reyhan Uludağ Eraslan Doç. Dr. Mehmet Emin Kahraman HAZİRAN 2024 ÖNSÖZ Kültür ve Sanat Yönetimi Lisans Programları, sanat eseri üretildikten sonra eseri tanımlanma ve kamuya sunulma süreçlerinde çalışacak yönetim profesyonellerini yetiştirmeyi amaçlamaktadır. Program süresince öğrencilerin, kavramsal altyapıyı oluşturacakları ve uygulama becerilerini kazanacakları bir akademik içeriği başarıyla tamamlaması beklenmektedir. Bu içerik, temel kültür ve sanat kavramlarını bilmek ve kullanmak, kültür sektöründeki dönüşümleri değerlendirebilmek ve öngörebilmek, proje geliştirebilmek ve uygulayabilmek, sanat eserinin kamu etkisini kurgulayabilmek, organize davranabilmek gibi birçok becerinin kazanılmasını kapsar. Bunlarla beraber, sanat eserinin kamuya sunulmasındaki iş süreçlerini yönetme becerisi de önemli bir parçasıdır ve kültür sektöründe özellikle son on yılda dijital teknolojiler ve dijital medya, iş süreçlerini yönetmenin merkezi ve haline gelmiştir. Ne var ki, Türkiye’deki Kültür ve Sanat Yönetimi Lisans Programlarının müfredat çıktılarında dijital okuryazarlık becerisinin bulunmadığı tespit edilmiştir. Bu program mezunlarının dijital okuryazarlık becerisi edinmeden sektöre giriş yapmaları, fırsatlara erişim ve istihdam edilme gibi konularda daha dezavantajlı durumda kaldıkları düşünülmektedir. Bu araştırma çalışması, değişen ve dönüşen kültür sektörünün nitelikli yönetici ihtiyacına çevik yanıt verilmesi ve mezunların hızlı iş bulmasının sağlanabilmesi için Türkiye’deki Kültür ve Sanat Yönetimi Lisans Programlarının müfredatına dijital okuryazarlık becerisinin edinilmesinin ihtiyacını tespit etmek ve eklemlenmesinin gerekliliğini tespit etmek amacıyla yapılmaktadır. Çalışmalarım süresince yüksek lisans eğitimimin başından itibaren teorik ve pratik anlamda destekleyen tez danışmanım Prof..Dr. Mehmet Üstünipek’e, tez konusunun seçiminden sonuna dek bu süreç boyunca gerekli olan tüm bilgilerin nasıl süzgeçten geçirilip sunulacağına, sonuca giden yolda doğru yöne bakmamı sağlayan inancını ve sevgisini esirgemeyen Aziz Murat Aslan’a, tecrübelerini, akademik bilgisini ve desteğini her zaman çalışmam boyunca eksik etmeyen Nil Demir’e, sabrı ve samimi mesaisiyle verdiği destekten ötürü Şerife Ulaç’a ve her zaman beni destekleyen aileme sonsuz teşekkür ve saygılarımı sunarım. Başak İLHAN HAZİRAN 2024 ii İÇİNDEKİLER KISALTMALAR ............................................................................................................ iv TABLO LİSTESİ ............................................................................................................. v ŞEKİL LİSTESİ ............................................................................................................ xii KISA ÖZET ................................................................................................................ xviii ABSTRACT ................................................................................................................... xix 1. GİRİŞ ........................................................................................................................ 1 2. TÜRKİYE’DE SANAT VE KÜLTÜR ALANININ SEKTÖRLEŞMESİ .......... 4 2.1. Geç Osmanlı Döneminden Cumhuriyet Devrine ve Günümüze kadar Türkiye’de Sanat ve Kültür Sahasının Sektörleşme Süreci Özet Yaklaşımı ......... 6 2.2. Pandemi Öncesi Dünya ve Türkiye Ekonomisi ve Yaratıcı Kültürel Endüstriler Sektörüne Yatırımların Karşılaştırması ............................................. 29 2.3. Pandemi Sonrası Dünya ve Türkiye Ekonomisi ve Yaratıcı Kültürel Endüstriler Sektörüne Yatırımların Karşılaştırması ............................................. 50 3. TÜRKİYE’DE SANAT VE KÜLTÜR YÖNETİMİ LİSANS ÖĞRETİMİ DEĞERLENDİRMESİ .................................................................................................. 54 4. DÜNYA’DA SANAT VE KÜLTÜR YÖNETİMİ LİSANS ÖĞRETİMİ DEĞERLENDİRMESİ .................................................................................................. 75 5. DÜNYADAN DİJİTAL VE BİLİŞİM AĞIRLIKLI SANAT VE KÜLTÜR YÖNETİMİ EĞİTİM ÖRNEĞİ ................................................................................. 105 5.1. Mu.Sa. (Museum Sector Alliance), Müze Profesyonelleri için Gerekli Beceriler (Essential Skills for Museum Professionals) ......................................... 107 6. TÜRKiYE’DE SANAT ve KÜLTÜR YÖNETİMİ LİSANS EĞİTİM PROGRAMLARI PANDEMİ ÖNCESİ VE SONRASI ÖĞRENCİ ve SEKTÖR ÇALIŞANLARI ANKETLERİ ve ANALİZLERİ .................................................... 113 6.1. Anket Oluşturulması, Uygulanması ve Verilerin Analiz Edilmesi Süreci Kuramsal Yaklaşımı ................................................................................................ 113 6.1.1. Belirli Anket Sorularının İncelenmesi ................................................... 113 6.1.2. Örnek Belirlenmesi, Hesaplamalar, Analizler, Karşılaştırma ve Trendler 117 iii 6.1.3. Hesaplamaların Gerçekleştirilmesi ........................................................ 132 6.1.4. Sonuçların Elde Edilmesi ....................................................................... 136 6.2. Türkiye’de Sanat ve Kültür Yönetimi Sahası Pandemi Öncesi Öğrenci ve Sektör Çalışanları Anket ve Analizleri .................................................................. 140 6.2.1. Türkiye’de Sanat ve Kültür Yönetimi Lisans Öğrenimi Pandemi Öncesi Öğrenci Anketi ve Analizi ..................................................................................... 141 6.2.2. Türkiye’de Sanat ve Kültür Yönetimi Sahası Pandemi Öncesi Sektör Çalışan Anketi ve Analizi ...................................................................................... 163 6.3. Türkiye’de Sanat ve Kültür Yönetimi Sahası Pandemi Sonrası Öğrenci ve Sektör Çalışanları Anket ve Analizleri .................................................................. 191 6.3.1. Türkiye’de Sanat ve Kültür Yönetimi Lisans Öğrenimi Pandemi Sonrası Öğrenci Anketi ve Analizi ..................................................................................... 191 6.3.2. Türkiye’de Sanat ve Kültür Yönetimi Sahası Pandemi Sonrası Sektör Çalışan Anketi ve Analizi ...................................................................................... 206 7. SONUÇ .................................................................................................................. 221 KAYNAKÇA ................................................................................................................ 225 iv KISALTMALAR AA : Anadolu Ajansı AB : Avrupa Birliği AICA : Association Internationale des Critiques d’Art AKTS : Avrupa Kredi Transfer Sistemi ANAMED : Anadolu Medeniyetleri Araştırma Merkezi APAC : Asia - Pacific AÜ : Aydın Üniversitesi B2B : Business to Business B2C : Business to Customer BIAA : British Institute at Ankara CCI : Cultural and Creative Industries CCTV : Closed Circuit Television CISAC : International Confederation of Societies of Authors and Composers DVD : Digital Versatile Disc ECTS : European Credit Transfer System EY : Ernst & Young FCFA : Fonds Cultural Franco-Américain GLOBO : Globo Communicações S.A GSMH : Gayri Safi Milli Hasıla ICMP : International Confederation of Music Publishers ICOM UK : International Council of Museums- United Kingdom ICT : Information and Communication Technologies IFRRO : International Federation of Reproduction Rights Organizations IT : Information Technology İBB : İstanbul Büyükşehir Belediyesi İBÜ : İstanbul Bilgi Üniversitesi İDGSA : İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi İKSV : İstanbul Kültür Sanat Vakfı İKÜ : İstanbul Kültür Üniversitesi İSTKA : İstanbul Kalkınma Ajansı MUSA : Museum Sector Alliance SQL : Structure Query Language STK : Sivil Toplum Kuruluşları TL : Türk Lirası TUİK : Türkiye İstatistik Kurumu UNESCO : United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization US$ : Amerikan Doları VCD : Video Compact Disc YÜ : Yeditepe Üniversitesi YÖK : Yüksek Öğretim Kurumu YTL : Yeni Türk Lirası YTÜ : Yıldız Teknik Üniversitesi v TABLO LİSTESİ Tablo 2.1. Türkiye Sanat ve Kültür Sektörü Gelişim Tablosu Lejandı Tablo 2.2. Türkiye Sanat ve Kültür Sektörü Gelişim Tablosu Tablo 2.3. CCI Endüstrileri Dünya Çapında Sektörlere Göre Çalışan Sayısı. Tablo 2.4. CCI Endüstrileri Gelirleri Dünya ve Asya – Pasifik Karşılaştırması. Tablo 2.5. CCI Sektörleri Çalışan Sayısı Dünya ve Asya Pasifik Karşılaştırması Tablo 2.6. CCI Sektöründe Dijital Gelirlerin Kaynakları (US$ Milyar). Tablo 2.7. CCI Endüstrileri Detaylı Açıklamalar. Tablo 2.8. CCI Sektörleri Ayrıntılı Gelirler ve İstihdam Verileri, 2013 Tablo 2.9. Global Kentlerdeki Global Yetenekler, 2014 Kaynak: Global Talen in Global Cities, EY, 2015 Tablo 2.10. Dünya Çapında Dijital Kültürel İçerik Satışları 2013, US$ Milyar Tablo 2.11. CCI Kıtalara göre Pazar Analizi Tablo 2.12. CCI Endüstrileri Kayıt Dışı Detaylı Sektör Oransal Dağılımları Tablo 2.13. CCI Endüstrileri Kayıt Dışı Detaylı Sektör Oransal İstihdam Dağılımları. Tablo 3.1. Türkiyede Sanat ve Kültür Yönetimi Lisans Eğitimi veren Üniversiteler ve Bölüm adları Tablo 3.2. Türkiye’de Sanat ve Kültür Yönetimi Lisans Eğitimi veren Üniversitelerden mezun olma kriterini sağlamak için elde edilmesi gerekli AKTS değerleri Tablo 3.3. Türkiye’de Sanat ve Kültür Yönetimi Lisans Eğitimi veren Üniversitelerin Zorunlu, Ortak, Mesleki Seçimlik ve Alan Dışı Seçimlik Ders Dağılımları Tablo 3.4. Üniversitelere göre Lisans Alan Dışı ve Seçmeli Mesleki Ders Sayı ve AKTS Değerleri karşılaştırması Tablo 3.5. Lisans Düzeyinde Alan Dışı ve Mesleki Seçimlik Ders Senaryoları vi Tablo 3.6. Mesleki Seçimlik ve Alan Dışı Seçmeli Sanatsal MİNİMUM Senaryolar Karşılaştırması Tablo 3.7. Mesleki Seçimlik ve Alan Dışı Seçmeli Sanatsal MAKSİMUM Senaryolar Karşılaştırması Tablo 3.8. Mesleki Seçimlik ve Alan Dışı Seçmeli İşletme MİNİMUM Senaryolar Karşılaştırması Tablo 3.9. Mesleki Seçimlik ve Alan Dışı Seçmeli İşletme MAKSİMUM Senaryolar Karşılaştırması Tablo 3.10. Mesleki Seçimlik ve Alan Dışı Seçmeli Bilişim MİNİMUM Senaryolar Karşılaştırması Tablo 3.11. Mesleki Seçimlik ve Alan Dışı Seçmeli Bilişim MAKSİMUM Senaryolar Karşılaştırması Tablo 4.1. Dünya’da Sanat ve Kültür Yönetimi Lisans Eğitimi veren Üniversiteler ve Bölüm Adları Listesi Tablo 4.2. Dünya’da Sanat ve Kültür Yönetimi Lisans Eğitimi veren Üniversiteler Örneklemi Ülkeler Oransal Dağılımları Tablo 4.3. Dünya’da Sanat ve Kültür Yönetimi Lisans Eğitimi veren Üniversiteler Örneklemi Kıtalar Oransal Dağılımları Tablo 4.4. Dünya’da Sanat ve Kültür Yönetimi Lisans Eğitimi veren Üniversiteler Örnekleminin AKTS ve Eğitim Süreleri Dağılımları Tablo 4.5. Dünya’da Sanat ve Kültür Yönetimi Lisans Eğitimi veren Üniversiteler Örnekleminin Zorunlu, Mesleki Seçmeli ve Alan Dışı Seçmeli Dersler Dağılımı Tablo 4.6. Dünya’da Sanat ve Kültür Yönetimi Lisans Eğitimi veren Üniversiteler Örnekleminin AKTS ve Zorunlu, Mesleki Ders ve Alan Dışı Seçmeli Dersler Kredileri Dağılımları Tablo 4.7. Dünya’da Sanat ve Kültür Yönetimi Lisans Eğitimi veren Üniversiteler Örnekleminin Mesleki Seçimlik Ders Kredisi ve Sayısı, Alan Dışı Seçimlik Ders Kredisi ve Sayısı Dağılımları vii Tablo 4.8. Dünya’da Sanat ve Kültür Yönetimi Lisans Eğitimi veren Üniversiteler Zorunlu Sanatsal, Yönetim ve Bilişim Dersleri Kredi Dağılımı Tablo 4.9. Dünya’da Sanat ve Kültür Yönetimi Lisans Eğitimi veren Üniversiteler Örnekleminin Zorunlu sanatsal, yönetimsel ve bilişim kredileri oranları dağılımları Tablo 4.10. Dünya’da Sanat ve Kültür Yönetimi Lisans Eğitimi veren Üniversiteler Örnekleminin Alan Dışı ve Mesleki Seçimlik Ders Senaryoları Tablo 4.11 Mesleki Seçimlik ve Alan Dışı Seçmeli Sanatsal MİNİMUM Senaryolar Karşılaştırması Tablo 4.12. Mesleki Seçimlik ve Alan Dışı Seçmeli Sanatsal MAKSİMUM Senaryolar Tablo 4.13. Mesleki Seçimlik ve Alan Dışı Seçmeli İşletme MİNİMUM Senaryolar Karşılaştırması Tablo 4.14. Mesleki Seçimlik ve Alan Dışı Seçmeli İşletme MAKSİMUM Senaryolar Karşılaştırması Tablo 4.15. Mesleki Seçimlik ve Alan Dışı Seçmeli Bilişim MİNİMUM Senaryolar Karşılaştırması Tablo 4.16. Mesleki Seçimlik ve Alan Dışı Seçmeli Bilişim MAKSİMUM Senaryolar Karşılaştırması Tablo 5.1. Mu.Sa Eğitim İçeriği Analizi Tablo 5.2. Mu.Sa Eğitim Analizi Sanatsal, İşletme ve Bilişim İçerikli Derslerin Oranları Tablo 6.1. Örnek Boyutları Tablo 6.2. Beklenen Güven Aralığı / Z Değeri Tablo 6.3. Popülasyon, Örnek Boyutu, Güvenirlik Seviyesi, Hata Payı Tablo 6.4. 2019 Yılı Sanat ve Kültür Yönetimi Lisans Bölümleri Kontenjanları Tablo 6.5. Anket Tamamlanma ve Cevaplanma Oranları Tablo 6.6. Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (1) Tablo 6.7. Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (2) viii Tablo 6.8. Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (3) Tablo 6.9. Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (4) Tablo 6.10. Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (5) Tablo 6.11. Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (6) Tablo 6.12. Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (7) Tablo 6.13. Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (8) Tablo 6.14. Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (9) Tablo 6.15. Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (10) Tablo 6.16. Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (11) Tablo 6.17. Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (12) Tablo 6.18. Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (13) Tablo 6.19. Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (14) Tablo 6.20. Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (15) Tablo 6.21. Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (16) Tablo 6.22. Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (17) Tablo 6.23. Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (18) Tablo 6.24. Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (19) Tablo 6.25. Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (20) Tablo 6.26. Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (21) Tablo 6.27. Anket Tamamlanma ve Cevaplanma Oranları Tablo 6.28. Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (1) Tablo 6.29. Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (2) Tablo 6.30. Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (3) Tablo 6.31. Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (4) ix Tablo 6.32. Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (5) Tablo 6.33. Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (6) Tablo 6.34. Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (7) Tablo 6.35. Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (8) Tablo 6.36. Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (9) Tablo 6.37 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (10) Tablo 6.38 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (11) Tablo 6.39 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (12) Tablo 6.40 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (13) Tablo 6.41 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (14) Tablo 6.42 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (15) Tablo 6.43 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (16) Tablo 6.44 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (17) Tablo 6.45 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (18) Tablo 6.46 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (19) Tablo 6.47 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (20) Tablo 6.48 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (21) Tablo 6.49 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (22) Tablo 6.50 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (1) Tablo 6.51 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (2) Tablo 6.52 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (3) Tablo 6.53 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (4) Tablo 6.54 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (5) Tablo 6.55 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (6) x Tablo 6.56 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (7) Tablo 6.57 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (8) Tablo 6.58 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (9) Tablo 6.59 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (10) Tablo 6.60 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (11) Tablo 6.61 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (12) Tablo 6.62 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (13) Tablo 6.63 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (14) Tablo 6.64 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (15) Tablo 6.65 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (16) Tablo 6.66 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (17) Tablo 6.67 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (18) Tablo 6.68 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (19) Tablo 6.69 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (1) Tablo 6.70 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (2) Tablo 6.71 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (3) Tablo 6.72 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (4) Tablo 6.73 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (5) Tablo 6.74 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (6) Tablo 6.75 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (7) Tablo 6.76 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (8) Tablo 6.77 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (9) Tablo 6.78 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (10) Tablo 6.79 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (11) xi Tablo 6.80 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (12) Tablo 6.81 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (13) Tablo 6.82 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (14) Tablo 6.83 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (15) Tablo 6.84 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (16) Tablo 6.85 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (17) Tablo 6.86 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (18) Tablo 6.87 Anket Sorusu ve Cevap Seçenekleri (19) xii ŞEKİL LİSTESİ Şekil 2.1. CCI Endüstrileri Dünya Çapında Sektörlere Göre Çalışan Sayısı. Şekil 2.2. CCI Endüstrileri Gelirleri Dünya ve Asya – Pasifik Karşılaştırması. Şekil 2.3. CCI Sektörleri Çalışan Sayısı Dünya ve Asya Pasifik Karşılaştırması Şekil 2.4. CCI Sektörlerinde Bölgelere göre Gelirler ve İş Dağılımı Haritası Şekil 2.5. CCI Sektöründe Dijital Gelirlerin Kaynakları (US$ Milyar). Source: EY analysis, MAGNA GLOBAL (2015), Thomson Reuters (2015, YouTube (2015), Dailymotion (2015), Spotify (2015) Şekil 2.6. CCI Endüstrilerin İncelendiği Bölgeler Şekil 2.7. CCI Endüstrileri Detaylı Sektör Gelirleri. Şekil 2.8. CCI Endüstrileri Detaylı Sektör İstihdam Verileri. Şekil 2.9. Küresel Orta Sınıf Nüfusun Kültürel Alana İlgisi. Kaynak: Hitting the sweet spot: yükselen pazarlarda Orta Sınıftaki artış, EY, 2013: Skolkovo Enstitüsü Artış Gösteren Pazarlar Çalışması, 2013 Şekil 2.10. Dünya Çapında Dijital Kültürel İçerik Satışları 2013, US$ Milyar Şekil 2.11. CCI Kıtalara göre Pazar Analizi, Kaynak: EY, Kültürel ve Kreatif Pazarlar Analizi 2015 Şekil 2.12. Amazon Gelirleri, Netflix Üyelikleri, Google Aramaları ve Facebook Kullanıcıları, Kaynak: Yaratıcılık Büyüme Oranları: kültürel ve yaratıcı pazarların AB’nde ölçümü, EY, 2014 Şekil 2.13. Kullanımı Hızla Artan Dijital Kültürel İçerik, Araçlar ve Ağlar Şekil 2.14. CCI Endüstrileri Kayıt Dışı Detaylı Sektör Oransal Gelir Dağılımları, Kültürel Ürünlerin ve Hizmetlerin Afrika, Latin Amerika ve Asya Pasifik Ülkelerinde Kayıt Dışı Satışları, 2013 (Kaynak: Kültürel ve Kreatif Pazarlar Analizi, 2015 EY) Şekil 2.15. CCI Endüstrileri Kayıt Dışı Detaylı Sektör Oransal İstihdam Dağılımları., 2013 (Kaynak: Kültürel ve Kreatif Pazarlar Analizi, 2015 EY) Şekil 2.16. Türkiye Kayıtlı Müzik Pazarında Satışlar, (US$ Milyon), Kaynak: WIPO 2014 Şekil 2.17. Dünya Kentlerine harcanan ulusal kültürel bütçe oranları, 2014-2015 xiii Şekil 2.18. Dünya Şehirleri bazında Kültürel Ulusal, Dünya Başkenti ve Yerel Fonlama (Kültürel bazlı kamusal harcamalar, 2014 – 2015) Şekil 3.1. Sanat ve Kültür Yönetimi Lisans Zorunlu Derslerin Üniversitelere göre Oranları Şekil 3.2. Sanat ve Kültür Yönetimi Lisans Ortak Derslerin Üniversitelere göre Oranları Şekil 3.3. Sanat ve Kültür Yönetimi Lisans Mesleki Seçimlik Derslerin Üniversitelere göre Oranları Şekil 3.4. Sanat ve Kültür Yönetimi Lisans Alan Dışı Seçimlik Derslerin Üniversitelere göre Oranları Şekil 3.5. Üniversitelere göre Lisans Alan Dışı Ders Sayıları Şekil 3.6. Üniversitelere göre Lisans Mesleki Seçimlik Ders Sayıları Şekil 3.7. Üniversitelere göre Lisans Alan Dışı Seçimlik Ders Sayısı ve AKTS Karşılaştırması Şekil 3.8. Üniversitelere göre Lisans Mesleki Seçimlik Ders Sayısı ve AKTS Karşılaştırması Şekil 3.9. Üniversitelere göre Lisans Zorunlu Sanatsal, İşletme-Yönetim ve Bilişim İçerikli Derslerin Toplam Mezuniyet AKTS oranı ile karşılaştırması Şekil 3.10. Sanatsal içerikli dersler ve diğer dersler karşılaştırması SENARYO 1 Şekil 3.11. Sanatsal içerikli dersler ve diğer dersler karşılaştırması SENARYO 2 Şekil 3.12. İşletme içerikli dersler ve diğer dersler karşılaştırması SENARYO 3 Şekil 3.13. İşletme içerikli dersler ve diğer dersler karşılaştırması SENARYO 4 Şekil 3.14. Bilişim içerikli dersler ve diğer dersler karşılaştırması SENARYO 5 Şekil 3.15. Bilişim içerikli dersler ve diğer dersler karşılaştırması SENARYO 6 Şekil 4.1. Dünya’da Sanat ve Kültür Yönetimi Lisans Bölümleri Mezuniyet AKTS Değerleri Şekil 4.2. Dünya’da Sanat ve Kültür Yönetimi Lisans Zorunlu Derslerin Üniversitelere göre Kredi Bilgileri Şekil 4.3. Dünya’da Sanat ve Kültür Yönetimi Lisans Mesleki Seçmeli Derslerin Üniversitelere göre Kredi Bilgileri xiv Şekil 4.4. Dünya’da Sanat ve Kültür Yönetimi Lisans Alan Dışı Seçmeli Derslerin Üniversitelere göre Kredi Bilgileri Şekil 4.5. Mesleki Seçimlik Ders Sayıları Dağılımları Şekil 4.6. Mesleki Seçimlik Ders Sayıları Dağılımları Şekil 4.7. Mesleki Seçimlik Ders Sayısı ve Kredisi Karşılaştırması Şekil 4.8. Alan Dışı Seçimlik Ders Sayısı ve Kredisi Karşılaştırması Şekil 4.9. Lisans Zorunlu Derslerin Üniversitelere göre Oranları Şekil 4.10. Sanatsal içerikli dersler ve diğer dersler karşılaştırması SENARYO 1 Şekil 4.11. Sanatsal içerikli dersler ve diğer dersler karşılaştırması SENARYO 2 Şekil 4.12. İşletme içerikli dersler ve diğer dersler karşılaştırması SENARYO 3 Şekil 4.13. İşletme içerikli dersler ve diğer dersler karşılaştırması SENARYO 4 Şekil 4.14. Bilişim içerikli dersler ve diğer dersler karşılaştırması SENARYO 5 Şekil 4.15. Bilişim içerikli dersler ve diğer dersler karşılaştırması SENARYO 6 Şekil 5.1. Mu.Sa Eğitim Analizi Sanatsal, İşletme ve Bilişim İçerikli Derslerin Oranları Şekil 6.1. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.2. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.3. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.4. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.5. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.6. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.7. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.8. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.9. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.10. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.11. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.12. Cevap Yüzdelik Dağılımları xv Şekil 6.13. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.14. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.15. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.16. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.17. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.18. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.19. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.20. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.21. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.22. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.23. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.24. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.25. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.26. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.27. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.28. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.29. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.30. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.31. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.32. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.33. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.34. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.35. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.36. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.37. Cevap Yüzdelik Dağılımları xvi Şekil 6.38. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.39. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.40. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.41. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.42. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.43. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.44. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.45. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.46. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.47. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.48. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.49. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.50. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.51. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.52. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.53. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.54. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.55. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.56. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.57. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.58. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.59. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.60. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.61. Cevap Yüzdelik Dağılımları xvii Şekil 6.62. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.63. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.64. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.65. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.66. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.67. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.68. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.69. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.70. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.71. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.72. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.73. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.74. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.75. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.76. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.77. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.78. Cevap Yüzdelik Dağılımları Şekil 6.79. Cevap Yüzdelik Dağılımları xviii Enstitüsü : Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Dalı : Sanat Yönetimi Programı : Sanat Yönetimi Tez Danışmanı : Prof. Dr. Mehmet Üstünipek Tez Türü ve Tarihi : Yüksek lisans – Haziran 2024 KISA ÖZET TÜRKİYE’DEKİ KÜLTÜR VE SANAT YÖNETİMİ LİSANS PROGRAMLARININ MÜFREDAT ÇIKTILARINDA DİJİTAL OKUR YAZARLIK BECERİSİ BİLEŞENLERİNİN DÜZEYİNİN TESPİT EDİLMESİ VE İHTİYACIN BELİRLENMESİ Başak İlhan Gelişen dijital teknolojiler dünyasında geleneksel müfredat yapıları özellikle yönetim alanlarından mezun olanların, kendi sektörlerinin hızlı değişen yapısına etkin biçimde katılmaları için yeterli olmamaktadır. Yöneticilerin stratejik planlama, bütçe yönetimi, insan kaynakları, iletişim, pazarlama ve satış gibi birçok konuda uzmanlaşması beklenmektedir. Bu konuların uygulamasının dijital teknolojilerden bağımsız düşünülmesi artık mümkün değildir. Kültür sektörü de bu açıdan diğer sektörlerden farklı değerlendirilemez. Bu araştırmanın konusu Sanat ve Kültür sektöründe yönetim pozisyonlarında çalışan kişilerin, dijital okuryazarlık konusundaki durumunu tespit etmek ve Sanat ve Kültür Yönetimi Lisans Programlarında bu becerinin zorunlu müfredata entegre edilmesine yönelik ihtiyacını ortaya çıkarmaktır. Bu sebeple, araştırma tarama modeli kullanılmaktadır. Bu konunun irdelenmesi sırasında betimsel araştırma yapılarak Dünya’da ve Türkiye’de Sanat ve Kültür Yönetimi Lisans programlarının sanatsal, işletme-yönetim ve dijital-bilişim içerikleri ayrıştırılarak ele alınmaktadır. Böylece mevcut olan müfredat içeriği analiz edilerek, eleştirel bir değerlendirmesi yapılmaktadır. Mevcut öğrencilerin bu konudaki düşüncelerini tespit etmek için çıkarımsal yaklaşımla hazırlanmış olan anket tekniği kullanılmaktadır. Sektör çalışanlarının görüşleri ise karma araştırma yöntemi ile tespit edilmektedir. Anket yoluyla toplanan veriler analiz edilmektedir. Aynı zamanda TÜİK, UNESCO gibi kurumların raporları ile araştırma sonuçları desteklenmektedir. Anahtar kelimeler: Sanat ve Kültür Yönetimi Lisans Programları Müfredatı, Sanat ve Kültür Yönetiminde Akademik Eğitim, Bilişimin Sanat ve Kültür Yönetiminde Yeri, Bilişim İçerikli Konuların Müfredata Entegrasyonu. Bilim Dalı Sayısal Kodu : xix University : Istanbul Kültür University Institution : Institute of Graduate Studies Department : Art Management Programme : Art Management Supervisor : Prof. Dr. Mehmet Üstünipek Degree Awared and Date : MA – June 2024 ABSTRACT DETERMINING THE LEVEL OF DIGITAL LITERACY SKILL COMPONENTS IN THE CURRICULUM OUTCOMES OF CULTURE AND ARTS MANAGEMENT UNDERGRADUATE PROGRAMS IN TURKEY AND DETERMINING THE REQUIREMENTS Başak İlhan In the world of developing digital technologies, traditional curriculum structures are not sufficient, especially for graduates of management fields, to effectively participate in the rapidly changing structure of their sectors. Managers are expected to specialize in many subjects such as strategic planning, budget management, human resources, communication, marketing and sales. It is no longer possible to consider the application of these issues independently of digital technologies. The cultural sector cannot be evaluated differently from other sectors in this respect. The subject of this research is to determine the digital literacy situation of people working in management positions in the Arts and Culture sector and to reveal the need for integrating this skill into the compulsory curriculum in Arts and Cultural Management Undergraduate Programs. For this reason, the research review model is used. While examining this issue, a descriptive research is conducted and the artistic, business-management and digital-informatics contents of the Arts and Cultural Management Undergraduate programs in the World and in Turkey are discussed by separating them. Thus, the existing curriculum content is analyzed and critically evaluated. A survey technique prepared with an inferential approach is used to determine current students' thoughts on this subject. The opinions of industry employees are determined using the mixed research method. Data collected through surveys are analyzed. At the same time, research results are supported by reports of institutions such as TURKSTAT and UNESCO. Key Words: Arts and Cultural Management Undergraduate Programs Curriculum, Academic Education in Art and Cultural Management, The Place of Informatics in Art and Cultural Management, Integration of Informatics Subjects into the Curriculum. Science Code : 1 1. GİRİŞ Türkiye’deki Sanat ve Kültür Yönetimi lisans programlarının müfredat çıktılarında dijital okur yazarlık becerisi bileşenlerinin düzeyinin tespit edilmesi ve ihtiyacın belirlenmesi amacını güden söz konusu tez çalışmasında çağımızda bilhassa pandemi sonrası süreçte dijital okur yazarlık ve becerilerin hem sahada hem de akademik eğitim sürecinde olmazsa olmaz bir unsur olması hipotezinden hareket edilmiş ve bu hipotezi doğrulamak için aşağıdaki bilimsel metodik izlenmiştir. Öncelikle Türkiye’de Sanat ve Kültür Alanının Sektörleşmesi sürecini idrak etmek maksadıyla analitik bir yaklaşımla Resim, Heykel, Grafik sanatı, Fotoğraf, Bale, Opera, Tiyatro, Sinema, Radyo, Tv, Basın-Yayın ve Neşriyat, Akademik Oluşumlar, Etkinlik ve Organizasyonlar, Festival Fuar vb. etkinlikler Batı etkisindeki geç Osmanlı döneminden Cumhuriyet devrine ve günümüze dek kronolojik bağlamında tablolaştırılmıştır. Böylece hangi sanat dalının tarihsel bağlamında etkinlikleri, sivil cemiyetleşmeleri, akademik oluşumları, basın yayın sahasında kendisine yer bulması ve giderek organize bir yapıya dönüşmesinin öncelikli ve sürdürülebilir bir süreklilik arz ettiği tespit edilmiştir. Devlet kontrolünün olduğu süreçler ve sahaların bağımsızlaşmaları süreçleri tespit edilmiş, hangi sanat dallarının devlet idaresinde varlığını sürdürdüğü, hangi sanat dallarının ise toplumun içinde kendisine hususi bir teşkilat ve yapılanma yaratabildiği izlenmiştir. Bu yaklaşımın ardından Pandemi Öncesi ve Sonrası süreçte UNESCO ve benzeri kurumların CCI Endüstrileri yani Kültürel ve Yaratıcı Endüstriler sahasındaki istihdam ve gelir koşullarını inceledikleri raporları tahlil edilmiştir. Dünyada söz konusu endüstrilerin istihdam ve gelir payları, bunların sahalara göre detaylı analizleri ve pandemi öncesi ve sonrası değişim ve dönüşümleri bu bağlamda tespit edilebilmiştir. Yine bu tespitlerin Türkiye ve İstanbul ölçeğine de projeksiyonu sağlanarak bağlamın içinde ülkemizde sektörün istihdam ve gelir dağılımı durumları da tespit edilmeye gayret edilmiştir. Devamında Türkiye’de Sanat ve Kültür Yönetimi sahasında lisans düzeyinde eğitim veren 5 üniversitenin lisans müfredatları detaylı şekilde analiz edilmiştir. Bu analiz gerçekleştirilirken Zorunlu ve Seçmeli (Mesleki – Alan Dışı) ve Ortak dersler 2 dikkate alınmıştır. Tezin başlığına hizmet vermesi amacıyla daha yüksek doğrulukta bir analiz ise derslerin sanatsal içerikli, yönetimsel ve işletme içerikli ve bilişim içerikli olması bağlamında gerçekleştirilmiştir. Ardından objektif bir değerlendirme gerçekleştirebilmek maksadıyla Dünya’daki Sanat ve Kültür Yönetimi Lisans bölümleri bir örneklem dahilinde tespit edilip benzer şekilde analiz edilmiştir. Birleşik Krallık, Avustralya, Avrupa (Hollanda, Almanya), Asya (Hong Kong) bağlamındaki muhtelif üniversiteler bu anlamda tespit edilmiş ve farklı kredi yapılarına bağlı olarak ders içerikleri oransal dağılımlarına göre analiz edilmiştir. Analiz yine Zorunlu ve Seçmeli (Mesleki – Alan Dışı) dersler bağlamında gerçekleştirilmiştir. Türkiye’deki üniversiteler ile sıhhatli bir karşılaştırma ve tezin başlığına destek vermesi açısından bu üniversitelerin müfredatları da sanatsal, yönetimsel-işletme ve bilişim içerikli dersler bağlamında ele alınmıştır. İlgili bölümlerin ardından Türkiye ve Dünya’daki üniversitelerdeki Sanat ve Kültür Yönetimi Lisans müfredatları detaylı şekilde karşılaştırılabilmiştir. Bu analiz bölümlerin alternatif yaklaşımlarını netleştirmek anlamında önemli çıkarımlar elde edilmesine vesile olmuştur. Ardından gerçekleştirilen tespitler neticesinde Bilişim içerikli derslerin düşük oranda ya da nispeten ortalama oranlarda olduğu görülünce, kompakt ve gelecek vizyonunu yansıtan bir eğitim yaklaşımının sunulması gerekliliği hissedilmiş, buna istinaden Mu.Sa (Essential Skills for Museum Professionals) – ( Müze Profesyonelleri için Gerekli Beceriler) isimli Avrupa Birliği ve Erasmus ortak projesi ele alınmış ve içeriğindeki dijital okur yazarlık ve becerileri tetikleyen Sanat ve Kültür Yönetimi Eğitim anlayışı hakkında detaylı bilgiler verilmiştir. Tüm bu yaklaşımlar neticesinde genel geçer anlamda Türkiye’deki Sanat ve Kültür Yönetimi lisans programlarının müfredat çıktılarında dijital okur yazarlık becerisi bileşenlerinin düzeyinin tespit edilmesi ve ihtiyacın belirlenmesi istikametinde önemli yol alınmış ve mühim tespitlerde bulunulmuştur. Ancak; bu tespitleri sübjektif bir dille ifade etmemek ve daha bilimsel kanıtlarla bu tespitleri desteklemek maksadıyla Sanat ve Kültür Yönetimi Lisans Öğrencileri ve Sektör Çalışanlarına Anket soruları ile bu tespitlerin yansıtılması hedeflenmiştir. 3 Söz konusu anketler de hem öğrencilere, hem de sektör çalışanlarına pandemi öncesi ve pandemi sonrası olmak üzere iletilmiştir. Anketler oluşturulurken popülasyonlar TUİK istihdam verileri, YÖK kontenjanları gibi bilgiler üzerinden hesaplanmış örnek boyutları buna istinaden belirlenmiştir. Güvenirlik düzeyleri %80-95 arasında ve hata payları %5-15 arasında değişecek şekilde anketler gerçekleştirilmiş, sorularda 5 dereceli Likert Ölçeği kullanılmıştır. Pandemi öncesi %96 düzeyindeki tamamlanma ve cevaplama oranları cevap ölçeklerinin standardize edilmesi ve soruların daha öz bir şekilde ifade edilmesi ile pandemi sonrasında %100 düzeyine erişmesi sağlanmıştır. Bu yaklaşımla beraber hem pandemi öncesi hem de pandemi sonrasında, yine hem öğrencilerin hem de sektör çalışanlarının yaklaşımlarını tespit etmek ve bu cevapların arasındaki ilişkileri görmek mümkün olabilmiştir. Tüm bu yaklaşımlar ve analizlerin neticelerini harmanlayarak erişilen netice ve tespitler de tezin sonunda niteliksel ifadeler ve tespitler şeklinde sunulmuştur. 4 2. TÜRKİYE’DE SANAT VE KÜLTÜR ALANININ SEKTÖRLEŞMESİ Aysun, 2014; sanat yönetimi kavramının esasen yüzyıllar boyunca var olan bir meslek olduğunun altını çizerken, sanat yönetimini, evvela sanat ürününün izleyicisiyle buluşmasına imkân sağlayan bir oluşum şeklinde ifadelendirir. Hangi isim ile anılırsa anılsın kültür işletmeciliği ya da sanat yönetimi asırlarca var olan bir uzmanlık sahasının, profesyonelliğin ismi olarak karşımıza çıkar. Burada maksat açık olup, sanat ürününün izleyici ile buluşmasına olanak sağlamaktır.1 Kutulu, 2016 sanat yönetiminin tarifini, sanatın tüm dallarını efektif şekilde yönetmek suretiyle sanatçıyı ve izleyiciyi buluşturma faaliyeti biçiminde ifade etmiştir.2 Konuyu, sanat ürünlerinin kreatif yaratımından, izleyiciyle kesiştiği ana kadar olan süreç bağlamında ele alırken, sosyal ve çevresel etkiler, halkın sanat ve sanatçıya karşı olan yaklaşımı vb. faktörlerin tesirini de dikkate alarak değerlendirmiştir. Sanat yönetiminin, XXI. yüzyılın başlarında, sanat eserinin gördüğü ilginin beklentilerini karşılayamadığı ifade edilebilir. Dolayısıyla; kavramsal olarak işleyiş sahası ve misyonunu yerine getirmesi noktasında eleştirel bir bakışı hak eden bir uzmanlık sahası olarak değerlendirilebilir. Netice itibarı ile sanat ve kültür sektöründe yeni liderlerin arayışı güncel bir yaklaşım olarak görülmemelidir. Moody, 2005; sanat yönetiminin, olsa olsa kamu ve işletme yönetiminin ara kesitinde yer alan bir disiplin olarak, operasyonel ve stratejik yönetime, politik ehemmiyete ve buna bağlı olarak akademik bir kitleye sahip olduğunu ifade eder.3 Hegel'in “Estetik Üzerine Dersler” eserindeki sanatların sınıflandırması bilhassa Fransa'da popüler olmakla beraber zamanla eklemlenen bilgiler ve değişiklikler ile geliştirilmiştir. 1923 senesinde “Yedinci Sanat Manifestosunu” kaleme alan Ricciotto Canudo sanat alanlarının sınıflandırmasında Mimarlık, Heykel, Resim, Müzik, Edebiyat (Şiir ve Düz yazı), Gösteri Sanatları (Dans ve Tiyatro), Sinema ve Film yaklaşımını geliştirmiştir. Daha sonraları bu sanatsal sınıflandırmaya Medya Sanatları (Radyo, Televizyon ve Fotoğraf), çizgi roman, video oyunları ya da daha umumi tabiriyle 1 (Aysun, 2014: 9). 2 (Kutulu, 2016: 4) 3 (Moody, 2005: 62) 5 elektronik sanat ve dijital sanat biçimlerinin de eklendiği ifade edilebilir.4 Zanello 2021; multimedya, mecra veya ortam sonrasılık, kavramsal sanat, enstalasyon, performans sanatı ve performatif estetik tabirleri ile sanatsal yaklaşımların çağımızda disiplinler arası bir şekilde iç içe geçmeye başladığı ve post-medium yani mecra sonrası bir hal aldığını da vurgulamaktadır. Guénon 2004 ise sanatları göçebe ve yerleşik şekilde yaşayan insanların içtimai ve ritüel farklılıklarına bağlı olarak görsellik ve işitselliğe bağlı sanatlar olarak kategorize etmiştir. Dolayısıyla yerleşik düzendeki insanların uyguladıkları sanatları mimari, heykel, resim başlıkları altında birleştirmiş; göçebelerin uyguladıkları sanatları ise fonetik sanatlar yani müzik, şiir şeklinde eklemlendirerek sınıflandırmasını gerçekleştirmiştir. Yukarıda da bahsi geçen Hegel, Ricciotto Canudo (1923), Zanello (2021) ve Guénon (2004)5 sınıflandırmalarını birleştirmek suretiyle oluşturulan bir yaklaşımla, Türkiye’de sanat – kültür alanında ulusal ve uluslararası sektörleşmeye evrilen sürecin hangi sanat dalları etrafında organize olduğunu aşağıdaki şekilde ifade edebiliriz: • Gösteri Sanatları (Tiyatro, Opera ve Bale, Dans) • Sinema / Film / Belgesel • Mimarlık, Dekoratif ve Tezyini Sanatlar, Geleneksel Sanatlar • Resim • Heykel • Grafik Sanatı • Medya Sanatları (Radyo, Televizyon ve Fotoğraf) • Fonetik Duysal / İşitsel Sanatlar (Müzik & Edebiyat/Şiir) • Elektronik Sanat & Dijital Sanat (Video Oyunları vb.) • Multimedya, mecra veya ortam sonrasılık, kavramsal sanat, enstalasyon, performans sanatı 4 Crampton, Thomas (6 Kasım 2006). “For France, Video Games Are as Artful as Cinema”. The New York Times. 25 Haziran 2022. 5 Guénon, Rene (2004). The reign of quantity & the signs of the times. New York: Sophia Perennis. ss.147-149. 6 2.1.Geç Osmanlı Döneminden Cumhuriyet Devrine ve Günümüze kadar Türkiye’de Sanat ve Kültür Sahasının Sektörleşme Süreci Özet Yaklaşımı Bu sanat dallarının Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinden itibaren Cumhuriyet döneminin içine ve günümüze taşarak geliştiği ve zamanla organizasyonel bir hal aldığı ifade edilebilinir. Bu kültür ve sanat alanlarının sektörleşme süreçlerini daha sıhhatli etüt edebilmek maksadıyla Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinden Cumhuriyet dönemine ve günümüze olan süreçte tarihsel gelişimleri etrafında ele alınmaları gerekmektedir. Bu şekilde bir değerlendirme yukarıdaki sınıflandırmayı daha anlamlı kılacaktır. XVIII. yüzyıl ile beraber Osmanlı Devleti’nde hasıl olan batılılaşma düşüncesi, Cumhuriyetin ilanı ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşuna kadar dönüşerek şekillenmiştir. Sanat – Kültür sahasında da bu gelişimlerin tesiri görüldüğü söylenebilir. Aşağıda kronolojik bir çizelge yardımıyla sanat ve kültür sektörünün yukarıda bahsi geçen sahalardaki tarihsel gelişimi detaylandırılacaktır. Böylece Türk Sanat ve Kültür tarihsel süreci içinde dönüm noktaları ve sektörleşmenin safhaları teşhis ve tespit edilebilecektir. Kronolojik çizelgedeki belli sanat dallarını ayrıştırabilmek üzere farklı renk skalasında bir lejand kullanılacaktır. Bu lejand aşağıda verilmektedir. Tablo 2.1. Türkiye Sanat ve Kültür Sektörü Gelişim Tablosu Lejandı Koleksiyonerlik Sergiler Eğitim ve Akademik Faaliyetler Neşriyat / Basın Yayın Faaliyetleri Radyo Televizyon Önemli Tarihi Kırılma Noktaları Teşkilat ve Grupların Kurulması Galerilerin Kurulması Yarışa, Bienal, Fuar, Festival, Kurumsal Organizasyonlar Soyut Resime Geçiş Grafik Tasarım Reklamcılık Opera Bale ve Dans Fotoğraf Tiyatro 7 Yukarıdaki lejand renk ve tarifleri çerçevesinde aşağıda Türk Sanat ve Kültür tarihinin teşkilatlanma safhaları belirginleştirilecektir. Tablo 2.2. Türkiye Sanat ve Kültür Sektörü Gelişim Tablosu ZAMAN OLAY 14 Aralık 1727 İbrahim Müteferrika'nın matbaasının kurulması 1730 Osmanlı'da latin alfabesi kullanılarak basılan ilk baskı kitaptır. 1744 Yalova'da ilk kağıt fabrikası kurulur. 1797 III. Selim sarayda bir opera gösterisi izlemiştir 18. Yüzyıl Türkiye'de opera Osmanlı İmparatorluğu’na gelen yabancı kumpanyaların faaliyetleri ile başlar 1839 Osmanlı halkı Takvim-i Vekayi Gazetesi'nden"Fransalı Daguerre"in fotoğrafı bulduğunu öğrendi 1840 Bugünkü Türkiye topraklarının ilk fotoğrafları, Fransız Frederick Goupil Fesquet tarafından İzmir'de çekildi. 1840 İtalyan illüzyonist Bosco'nun 4 dilde bastırdığı iki afiş 1842 Ceride-i Havadis gazetesi, Bay Daguerre'in öğrencilerinden Bay Kompa'nın İstanbul'a geldiğini ve bütün gün Beyoğlu Belle Vue'de dolaşarak çekimler yaptığını bildiriyordu 1845 Osmanlı İmparatorluğu'nda ilk ticari fotoğrafhane açıldı. İtalyan ressam ve fotoğrafçı Carlo Nava. 1850 Bu yıllarda Osmanlı Darphanesi'nde çalışan hakkak ve modelci İngiliz James Robertson İstanbul'da fotoğraflar çekmekteydi. 1850 ilk yerli stüdyo, Basile Kargopoulo tarafından Péra'da açıldı. 1857 Pascal Sébah'ın, Péra Postacılar caddesinde açtığı "El Chark" fotoğraf stüdyosunun adı daha sonra Sébah & Joaillier olarak değiştirildi. 1860 Matbaacılık faaliyetleri yoğundur. Tercumal-i Ahval, bir ölüm haberinin ilk yayınlandığı gazete iken, birinci hususi gazete Ceride-i Havadis, birinci Osmanlı Türk gazetesi ise Takvim-i Vekayi 1863 Gedikpaşa Tiyatrosu'na ait amblem tasarımı 1850 ve sonrası Osmanlı İmparatorluğunun başkenti İstanbul, dünya fotoğrafında söz sahibi şehirlerden biri olmuştu 1863 öncesi Yabancı sanatçıların sarayda düzenlediği sergiler & Harbiye öğrencilerinin sergileri 1863 Osman Hamdi ve Serkis Dranyan Sergi-i Osmani 1867 Viçen, Hovsep ve Kevork kardeşler, Beyazıd'daki stüdyolarını 1867 yılında Péra'ya taşıdılar. Artık stüdyonun adı Abdullah Frères'di 8 1870 Mühendishane-i Berri-i Hümayun'un ressam sınıfından mezun olan Yüzbaşı Hüsnü Bey, Servili Ahmed Emin, Üsküdarlı Ali Rıza Bey, Ali Sami Aközer, Harbiye Mektebi mezunu Kolaağası Mehmet Hüsnü, Fahreddin Bey, Üsküdarlı Hasan Rıza, Kenan Bey, Mekteb-i Bahriye-i Şahane ve Leylî Tüccar Kaptan Mektebi'nin İnşaiye sınıfından mezun olan Bahriyeli Ali Sami, II. Abdülhamid'in olayları izlemek için görev verdiği asker fotoğrafçılardandı 1870 1870 yangınına kadar “Naum Tiyatrosu” Osmanlı’daki en mühim opera sahnesi olarak gösterilebilir. 1873 Viyana'da açılacak sergi için hazırlanan Osmanlı giysileri ile ilgili albümün tüm fotoğrafları Pascal Sébah tarafından çekildi. 1873 Şeker Ahmet Paşa - İlk Resim Sergisi 1875 Şeker Ahmet Paşa - İkinci Sergi 1876 Guillemet & öğrencileri sergisi 1876 – 1908 II. Abdülhamit operaya ilgi duymuştur. Ve Yıldız Sarayı’nda İtalyan kumpanyalar ağırlanmış, operaya alakasaını görevli memurlar istihdam etmek suretiyle göstermiştir 1876 – 1878 Meşrutiyet dönemi boyunca yenilikçi düşünce ortamında grafik sanatların temelinin atılması, gazetelerdeki ev, arsa satış, ölüm ilanları, ziraat makineleri ilanlarıyla beraber grafik sanatı gelişimini sürdürmüştür. 1880 Osmanlı Ressamlar Cemiyeti 1880 – 1881 ABC Kulübü Sergileri 1882 Sanayi-i Nefise Mektebi 1884 Osmanlı Tiyatrosu "Kızıl Köprü" oyunu için hazırlanan afiş 1889 Sanayi-i Nefise Mektebi talebelerine Avrupa Bursunun (her yıl) verilmesi 1900 Şeker Ahmet Paşa Sergisi 1902 Celal Esat Arseven - İstanbul Sergileri Sanat Eleştirisi 1901 - 1902 - 1903 – 1904 İstanbul Sergileri 1906 – 1907 Hamdi Bey musiki sınıfının açılması 1908 II. Meşrutiyetin ilanından beş altı yıl sonra meydana gelen I. Dünya Savaşıyla gelişen ve Cumhuriyetin ilanına kadar geçen süreçte grafik sanatı durgun bir çizgide ilerlemiştir. 1908 Burs ile Paris'e giden ressamlar 9 1909 Türk reklam şirketi olan "İlancılık Kollektif Şirketi" tesis edilmiştir. 1911 – 1914 Osmanlı Ressamlar Cemiyeti 1914 İnas Sanayi-i Nefise Mektebi 1914 Hattat Nuri Bey'in Darülbedayi Tiyatrosu Amblem tasarımı 1914 Darülbedayi'nin kuruluşu - Andre Antoine'ın gelişi. 300 öğrencinin kız - erkek müzik tiyatro eğitimi almaları 1916 Galatasaray Sergileri - İlk süreklilik arz eden sergi 1919 Şeyhülislam Haydarizade İbrahim Efendi, dönemin dahiliye nazırına yazdığı mektupla Beyazıt’ta kurulan Osmanlı Musiki ve Raks Cemiyeti’nin faaliyetlerinden yakınır. Osmanlı Musiki ve Raks Cemiyeti Dahiliye Nazırı’nın talimatı ile polis tarafından kapatılır. 1920'li yıllar Özel teşebbüsün teşviki için çıkan kanunlar tanıtımı ve grafik tasarımı olumlu etkilemiştir. 1923 Yeni Resim Cemiyeti 1923 Cumhuriyet döneminde, Osmanlı Devleti'nden arta kalan bir çok fotoğrafhane yeni isimler ile çalışmalarına devam etmiştir. 1923 ve sonrası Cumhuriyetin ilanı ile başlayan ulusallaşma çabaları, stüdyo fotografçılığından bağımsız, başta gazete olmak üzere çeşitli yayınlar için gerekli malzemeyi oluşturacak fotografçıları ortaya çıkarmaya başlamıştır.(Muhterem Gökmen, Esat Tengizman, Ethem Tem ve Burhan Felek gibi 1923 Saray’ın bir zevki olmanın dışına opera’nın halka erişmesi Cumhuriyetin ilanından sonra gerçekleşmiştir. 1923 İhap Hulusi, Münif Fehim, Kenan Temizan, Ramiz Gökçe, Atıf Tuna dönemin tanınmış sanatçıları arasında yer almaktadır. 1923 Ünlü hat sanatçı Emin Barın, yazı çalışmalarına özgün üslubunu katarak Cumhuriyetin ilk yıllarında ölümsüz eserler üretmiştir. 1923 - 1924 Galatasaray Sergileri - 7. & 8. Sergiler Ulusal Konular / Resmileşme 1924 Bilinen ilk sanatsal grafik uygulaması Ferah Tiyatrosu için hazırlanan afiş çalışmasıdır. 1924 Yeni Resim Cemiyeti - İstanbul Beyoğlu Matbuat Müdürlüğü Sergisi - 115 eser Maarif Veketince satın alınır. 1924 Selim Sırrı Tarcan "Sarı Zeybek" ve "Tarcan Zeybeği" danslarını yarattı. İzmir Kız Muallim Mektebi'nde öğretmen Mualla Hanım ile beraber nu koreografiyi sergilemiştir. İlk kez kadınlar ile birlikte icra edilen danstır 1924 Musiki Muallim Mektebi kurulur. Orta dereceli mektep olup Müzik öğretmeni yetiştirir. 10 1925 – 1929 1925’te İstanbul’da Vakit ve Cumhuriyet gazetelerinde fotomuhabirliği yapan Cemal Işıksel, 1929’da Atatürk’ün emriyle Ankara Ulus gazetesinde bu görevini sürdürmüştür. Atatürk’ün içinde bulunduğu çevreyi sürekli izleyen Işıksel, günümüze kadar ulaşan Atatürk fotograflarından oluşan çok zengin bir kolleksiyon meydana getirmiştir. 1926 Ankara Sergileri - Resmi sergiler 1927 İstanbul'da ilk Radyo Yayını 1928 Müstakil Ressamlar ve Heykeltraşlar Birliği 1929 Müstakil Ressamlar ve Heykeltraşlar Birliği - 1. Sergi 1930 Müstakil Ressamlar ve Heykeltraşlar Birliği - 2. ve 3. Sergi 1931 Müstakil Ressamlar ve Heykeltraşlar Birliği - 4. Sergi - Basın Yolu ile iletişim, Danslı çaay vb. 1931 Milliyet, Vakit, Cumhuriyet - gazete köşeleri sanat yazıları 1931 – 1932 Türk Tarih Kurumu, Türk Dil Kurumu, Halk Evleri'nin kurulması ile beraber halk danslarının arşivlenip derlenmesine ön ayak olunmuştur. 1932 Genç Cumhuriyetin kültür atılımlarından biri olarak kurulan “Halkevleri” eğitim düzeyinin yükseltilmesi için pek çok alanda yaptığı çalışmaların yanında 1932 yılından başlayarak düzenlediği fotograf kurslarıyla genç heveslilerin ve amatörlerin bu alanda çalışmalarına olanaklar hazırlanmıştır. 1933 Cumhuriyet 10. Yılı - İnkılap Sergileri 1933 D Grubu tesisi 1933 – 1937 Basın Yayın Genel Müdürlüğü 1933-1937 yıllarının başında Vedat Nedim Tör ile fotograf faaliyetlerini sürdürür ve yine bu dönemde ilk defa sistemli olarak Türkiye fotograflanır. Othmar Pfershy'nin fotoğrafları "Fotoğraflarla Türkiye" adı altında Almanya'da baskı yapılan bir kitapta toplanır. 1933 D Grubu 1. Sergisi 1934 D Grubu 2., 3. & 4. Sergisi 1934 Ahmet Adnan Saygun ilk Türk operasını 3 perdelik şekilde 1934 senesinde tamamlamıştır. Özsoy Operası aynı Şah Rıza Pehlevi ziyareti esnasında Ankara Halkevi’nde gerçekleştirilmiştir. 1935 D Grubu 5. Sergisi 1935 İsmail Hakkı Oygar Sanat Galerisi - D Grubu 12. Sergi 1936 Ankara Devlet Konservatuvarı'nda sanatçı yetiştirilmeye başlanır. Paul Hindemith'in öncülüğünde müzik eğitimi başlar. 1936 – 1937 Carl Ebert Türkiye'ye gelir. 8 öğrenci 3'ü kız olmak üzere Tiyatro eğitim öğretimine başlar. 11 1936 1936’da Basın Genel Direktörlüğü’nün açtığı “Türkiye, Güzellik, Tarih ve İş Memleketi” adlı sergi geniş bir çalışmayla yapılan ilk belgesel örneklerinden sayılabilir. Türkiye’yi içerde ve dışarda tanıtmayı amaçlayan bu sergi 652 fotoğraftan oluşuyordu. Bunların 500’ü Matbuat Umum Müdürlüğü’nde görevli fotografçıların çektiği 5.000 fotoğraf arasından seçilmişti. Diğerleri ise amatör ve profesyonel 22 fotografçının gönderdiği fotoğraflardı. 1936 Radyo yayın tekeli "PTT Genel Müdürlüğü"ne devredilir. 1936 D Grubu 6. Sergisi 1933 – 1936 İnkılap Sergileri 1937 D Grubu - Ar Dergisi Sanat Dergisi / Türk Sanatı 2. Dergisi 1937 Türk Ressamları Rusya, Romanya, Yugoslavya ve Yunanistan Sergisi 1938 – 1944 Yurdu Gezen Türk Ressamlar Halk Evleri aracılığı ile sanata & sanatçıya devlet teşviki, desteği 1939 Devlet Resim ve Heykel Sergilerinin başlangıcı 1940 Münif Fehim, Hüsnü Cantürk, Suat Fenik, İlhan Arakon ve İhsan Erkılıç, Eminönü Halkevinde açtıkları fotograf sergisiyle fotografın da sergilenebileceğinin ilk örneğini oluşturdular. 1940 3837 sayılı yasa ile radyo yayın tekeli "Basın Yayın Genel Müdürlüğü" ne devredilir. 1940 Devlet Konservatuvarı Tatbikat Sahnesi’nde sahne sanatları uygulamaları hayata geçirilmeye başlanır. Maskeli Balo, La Boheme, Figaro gibi eserler bu süreçte Carl Ebert tarafından sahnelenir. 1940'lı yıllar Eli Acıman, Faal Reklam Ajansını teşkil eder 1940'lı yıllarda Koç Şirketi'nin tanıtım işlerini devam ettirmişlerdir. 1941 Yeniler Grubunun tesis edilmesi 1941 Yeniler Grubu - Liman Sergisi / D grubu şekilciliğini eleştirir. 1942 Yeniler Grubu - Kadın Temalı 2. Sergi 1943 Yeniler Grubu - 3. Sergi / II. Dünya Savaşı esnasında 1944 Yapı ve Kredi Bankasının Kuruluşu 1945 Türkiye'nin eğitim amaçlı ill radyosu "ITU Radyosu" kurulur. 1946 Çok partili rejime geçilmesi ile beraber siyasi parti tanıtım afişleri illüstrasyonları, tipografik çalışmaları ve amblemleri ön plana çıkar. 1946 Mesut Manioğlu grafiker, Birleşmiş Milletler ödülü almıştır. 1947 Carl Ebert Türkiye'den ayrılır. 1947 D Grubu Son Sergisi 1945 - 1950 arası Grup Sergilerinin azalması 12 1947 Soyuta Yönelim - Selim Turan, Avni Arbaş, İlhan Koman, Nejat Melih Devrim 1947 Yahşi Baraz,Nejat Melih Devrim'in resmini soyut resmin öncüsü olarak niteler 1948 Muhsin Ertuğrul tarafından idare edilen faaliyetler sürecinde eskiden sergievi olarak kullanılan yapı Devlet Opera ve Balesi’ne tahsis edilir. Yeniden düzenlemesi ile 1948 yılından itibaren Opera binasında düzenli temsiller verilmeye başlanır. 1948 Fahrelnissa Zeid - Paris'e yerleşir ve soyut çalışmalar gerçekleştirir. 1948 Türkiye'de dansın tarihi bu sene ile ivmelenir. İngiltere’den Dame Ninette de Valois koreograf olarak getirilir. İstanbul’da Ulusal Bale Okulu’nu açar. Türk Bale tarihinin bu husus önemli bir eşiğidir. 1948 Gelişmiş bir teknikle yayın hayatına başlayan Yeni İstanbul gazetesi geniş bir fotomuhabir kadrosu oluşturmuştur. Zeki Bükey, Mehmet Biber, Limasollu Naci ve Ara Güler ilk fotomuhabirleri arasında bulunmaktadır. Yine aynı yıl Hürriyet Gazetesi, gazete fotografçılığına önem veren ikinci büyük gazete olarak basına katıldığında, yazıların yerini büyük ölçüde görüntüler almaya başlamıştır. Olayları izleyip fotograflarla haber olarak verme ilkesi bütün gazeteleri etkileyen bir tutum olarak basınımız içinde hızla yayılmıştır. 1949 Ferruh Başağa "Aşk" Kadın Erkek soyutlaması 1950'li yıllar Grafik Sanat için gelişim eşiğidir. Mesut Manioğlu, Ayhan Akalp, Namık Bayık gibi önemli isimler yetişmiştir. Sonralarında Selçuk Demirel, Bülent Erkmen, Hakkı Mısırlıoğlu, Nazan Erkmen, Emre Becer gibi sanatçılar da illüstrasyon sanatının gelişimine önemli katkılarda bulunmuşlardır. 1950'li yıllar Fotografçıların Anadolu’nun tozuna toprağına karıştığı, kırsal temalara ağırlık verdiği, aynı paralelde köyünden, toprağından koparak kent kıyılarına vurmuş insanların görüntülenmesine özen gösterdikleri yıllardır. Gazetelerin fotografçı kadrolarını oluşturdukları 1950 yılları, ilk fotograf ajanslarının kurulduğu gelişmeleri de içermektedir. Faik Şenol, Selahattin Giz, Faruk Fenik ve Müeddep Erkmen bir araya gelerek “Basın-Foto” yu oluşturmuşlardır. 1952 Helikon Derneği Kuruluşu 1952 Deneme maksatlı "ITU TV" ilk yayınını gerçekleştirir. 1952 Tavanarası Ressamları - Plastik sanatlar eğitimleri yok 1953 Karaköy Gayret Han'da ressam Nuri İyem atölyesinin karşısında "San Organizasyon" isminde reklam bürosunu kurar. 1954 İstihsal Sergisi - Aliye Berger soyut resmi 1954 İTÜ Radyosu ilk FM yayınını başlatır. 13 1954 “Life “ dergisini örnek alan “Hayat Mecmuası” haber, aktualite, magazin konularını işleyen aylık bir dergi olarak 1954 yılında yayınlanmaya başlamıştır. Aynı dönemde yayınlanan “Artist”, “Haftanın Sesi” gibi magazinlerden farklı olarak dünyadan ve yurttan olaylara temiz baskılı ve seçkin fotograflara yer veren dergi, kısa süre içinde büyük ilgi görerek haftalık bir dergi haline gelmiştir. 1955 Bakanlar Kurulu kararı neticesinde Devlet Tatbiki Güzel Sanatlar Okulu tesis edilmiştir. 1956 1948 senesinde kurulan Ulusal Türk Bale Okulu, Ankara Devlet Konservatuvarı’na entegre edilir. 1957 Devlet Tatbiki Güzel Sanatlar Okulu faaliyetlerine başlamıştır. 1958 Opera ve Bale birbirinden ayrılır 1958 Günümüzdeki Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi bünyesindeki Tiyatro Bölümü'nde Tiyatro Araştırmaları Enstitüsü adıyla Prof. Dr. İrfan Şahinbaş ve Prof. Dr. Bedrettin tuncel'in öncülüğünde bilimsel akademik Tiyatro araştırmaları enstitüsü tesis edilir. 1958 Gültekin Çizgen’in fotograf ve sanat üzerine yazılarının yanısıra, Engin Çizgen(Özendes)’le birlikte çıkardıkları “Yeni Fotograf” dergisi ve buna bağlı olarak çıkan “ Fotograf Yayınları” teorik alanda yaptığı çalışmalar arasındadır 1959 Mengü Ertel San Reklam Bürosu'nu grafik tasarım atölyesine dönüştürür. 1959 İstanbul’da kurulan İFSAK (İstanbul Fotograf ve Sinema Amatörleri Derneği) amatörler arasında dayanışma oluşturmayı, bilgi ve becerileri birleştirerek kültür ve sanat ortamına “fotograf”la katılmayı amaçlamaktadır. 1947 - 1955 arası Onlar Grubu - Bedri Rahmi atölyesinden yetişenler, ne batı ne yerel Türk resmini geliştirir. (Manifesto) 1950 - 1955 arası Maya Sanat Galerisi - Adalet Cimcoz / Sebahattin Eyüboğlu desteği ile kurulur ve faaliyetler gösterir. 1950 - 1955 arası Hadi Bara, Adnan Çoker, Lütfü Günay, Ali Durukan, Cemil Eren soyut çalışması 1950 - 1955 arası Yeditepe, Esi Arkitekt Sanat Dergileri 1954 - 1961 arası Ara Güler Hayat dergisinin yayın hayatına başlamasıyla foto-röportaj kadrosunda ve sonrasında ise fotoğraf müdürü olarak burada çalışır. 1960'lı yıllar Ali Koçman, Şahıs Koleksiyonerliğinin başlangıcı 14 1960'lı yıllar Hayat Dergisi kadrosunda yer alan fotografçılardan Ozan Sağdıç, Sami Güner, Fikret Otyam ve Şemsi Güner günümüze dek süren başarılı çalışmalarıyla dikkat çekmekteydiler. Hayat Dergisi kadrosu içinde Semiha Es dünyayı en çok dolaşan kadın fotmuhabiri olarak Hikmet Feridun Es’le birlikte röportajlar yapmıştır. Yine Hayat dergisi muhabirlerinden Mustafa Kapkın, Ege Bölgesinden görüntüleriyle, portre, çıplak ve deniz altı fotograflarıyla bilinmektedir. Gazi Eğitim Enstitüsünü bitirerek fotografa başlayan Hüsnü Gürsel, Adapazarı ve çevresinde yaptığı çalışmalarla fotografı yaygınlaştırırken, yurtiçi ve yurtdışı yarışmalarında çeşitli ödüller almıştır. İngiliz fotograf okulunu bitirerek , fotograf üzerine ciddi çalışmalarda bulunmuş Yıldız Moran, filmciliğin yanısıra fotografla ilgilenmiş olan Hüsnü Cantürk ve İlhan Arakon, fotografın güzel sanatlar içindeki yerine dikkati çekerek gelişmesini sağlayan ressam Zeki Faik İzer ve Mühip Fehim bu dönem fotograf birikimine katkıda bulunmuş önemli isimler olarak görülmektedir. Bu dönemde çeşitli alanlardan gelerek fotografçılığa başlayan ve kendi kendilerini yetiştiren fotografçılar arasında Gültekin Çizgen, Ersin Alok, Şakir Eczacıbaşı ve Şahin Kaygun gibi isimler başta gelmektedir. 1950 - 1960 Bireysel temsiller ve zenginlik artar. 1950 - 1960 arası Türkiye'nin dışa açılımını takiben yabancı yatırımların artması ile pazarlama tanıtım faaliyetleri ilerlemiştir. Gazete, dergi basın yayın organlarında reklama ayrılan yer artmıştır. Gelişen ofset teknolojisi ile kitap, afiş, dergi, gazete basımı artmıştır. 1962 Devlet Tatbiki Güzel Sanatlar Okulu bünyesinde Grafik Sanatlar der olarak okutulmaya başlanmıştır. 1962 Yurdaer Altıntaş, Mengü Ertel, Sait Maden "Türkiye Grafik Sanatçılar Derneği" kurulur. 1964 Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu (TRT) teşkil edilir. 1964 Yapı Kredi Sanat Galerisi - Kazım Taşkent 1964 Türkiye Grafik Sanatçılar Derneği kapanır. 1964 Yurdaer Altıntaş İstanbul’da ilk kişisel sergisini açar. Bu aynı zamanda Türkiye’de Grafik Tasarım Sanatı alanında açılan ilk sergi olma niteliğini taşır. 1965 Dame Ninette de Valois, en başta Ferit Tüzün’ün “Çeşme Başı” adındaki eseriyle mahalli özelliklerde bir bale bale eseri ortaya koydu. Bu Türk bir müzisyen tarafından bestelenen ilk bale formundaki eser olarak değerlendirilebilir 1966 Doğuş Galerisi kuruluşu 1967 DYO Resim Yarışması, 1993'ten sonra 2 yılda bir gerçekleştirilir. 15 1968 VHF bandından ilk renksiz televizyon yayını gerçekleştirilir. 1968 Galeri I'in kurulması 1969 Merter 40.000 m2 kapalı alanı ile Vakko Fabrikası ile inşa edildi. İçinde sanat galerisi yer alıyordu. 1969 IDGSA Yasası çıkarıldı. 1969 Atatürk'ün Samsun'a çıkışı onuruna 19 Mayıs 1969 senesinde ilk naklen televizyon yayını gerçekleştirilir. 1970'li yıllar Belirli ortamlara ve doğaya yönelik çalışmalarıyla Nusret Nurdan Eren, grafik çalışmalarının yanında çocuk, portre ve kadın fotograflarıyla İsa Çelik, renkli fotograf sergileri ve laboratuvarlarıyla Halim kulaksız önde gelen fotografçılarımızdandır 1970'li yıllar Türk fotografında yaşayan ünlü ve öncü ustaların yanında 1970’li yıllardan başlayarak, bu alanda belirli teknik düzeyin üzerinde amatörce, ciddi çalışmalara tanık olunmaktadır. Çeşitli fotograf dernekleri veya grupların yaptığı toplu çalışmalar yoluyla bu alanda yerli ve yabancı ustaların yapıtlarını değerlendirip, onlar gibi çekim yapmayı, zaman zaman ise onları aşmayı başaran “Genç Kuşak Fotografçıları” ise gençler oluşturmaktadır. O zamanın gençleri ise, Cengiz Karlıova, Kazım Zaim, Cengiz Civa, Rauf Miski, Nevzat Çakır, Kemal Cengizkan, Cengiz Akduman öne çıkan isimler olarak görülmektedir. Bunlardan başka aynı dönem içinde gazete fotografçısı ve fotomuhabiri olarak Çetin Sencan, Tülay Divitçioğlu, Özdemir Gürsoy, Garbis Özatay, Hüseyin Kırcalı, Kadir Can ve Muammer Tuncer basın içinde başarılı çalışmalar ortaya koymuşlardır. Basın fotografçılarımızdan Gökşin Sipahioğlu, Paris’te açtığı ajansla (SİPA PRESS) fotograf dağıtıcılığına yönelmiştir. Savaş muhabiri olarak Ortadoğu ve Lübnan’da fotograflar çeken Coşkun Aral, halen Türkiye ve Avrupa basınında yeralmaktadır. 1970 Melda Kaptana Sanat Galerisi kuruldu. 1970 Devlet Tiyatrolarından ayrılan Opera bağımsız bir topluluk haline gelmiştir. 1970 Bilgisayar teknolojileri ve tasarım teknolojileri gelişir. Ancak Türkiye paralel ayak uyduramaz. Dolayısıyla logo, amblem çalışmalarında el çalışmaları ön plandadır. İllüstrasyonlarda airbrush tekniği kullanılmıştır. Tipografik seçenekler sınırlıdır. 1970 Kitle iletişim teknolojilerinin gelişmesi ile beraber televizyon yayınlarının da başlamasıyla televizyon reklamları ve ilgili storyboard çalışmaları ön plana çıkar. 1970 Mengü Ertel televizyon programlarında televizyon grafiğine yönelik danışmanlıklar gerçekleştirir. 16 1970 - 1980 arası Teknolojik imkanların gelişmesi grafik tasarım ve reklamcılıkta dönüm noktasıdır. Billboard, demir ve alüminyumdan mamül reklam panolarının yaya ve araç trafiği yoğun olan konumlara konuşlandırılması önem kazanmıştır. Ülkemizde bu reklam panolarının kullanılmaya başlanması 1985 yılına tekabül eder. 1971 İTÜ Radyosu ilk stereo yayınını gerçekleştirir. 1971 Devlet Opera ve Balesi İstanbul’da örgütlenmiştir. 1970 Cumalı Galerisi kuruluşu 1972 TRT tarafsızlığı yasası, Münih Olimpiyatları ilk yurtdışı naklen yayın gerçekleştirilir. 1972 IDGSA Yüksek Mimarlık Bölümü Şehircilik Araştırma Enstitüsü kuruldu 1972 Yüksek Dekoratif Sanatlar Bölümü'ne bağlı endüstri tasarımı araştırma yayın enstitüsü kuruldu. 1972 Klasik balenin tek bağımsız topluluğu 1972 yılında Cem Ertekin tarafından kurulmuş ve günümüze kadar performanslarını sürdürmektedir. 1973 Artisan Sanat Galerisi kuruluşu 1974 Çekoslovakya'da Engine Cezzar'ın sahneye koyduğu Keşanlı Ali Destanı oyununun sahne ve dekorunu tasarlar. Tezhip, minyatür, hat, ebru, Karagöz figürleri gibi çağdaş grafik tasarım tanımlarına uygun biçim, renk ve istif biçimlerini harmanlar. 1974 İlk 24 saatlik Radyo yayını hayata geçirilir. 1974 Festivaller başlamıştır. 1974 – 1975 İzmir'de Ege Üniversitesi'ne bağlı Tiyatro bölümü kurulur. Özdemir Nutku'nun çabalarıyla kurulan bölüm zamanla Oyunculuk, Yazarlık ve Sahne Tasarımı sanat dalları ile 9 Eylül Üniversitesi'ne bağlanır. 1975 22 Mart 1975 TRT İlk Eurovizyon Şarkı Yarışması katılımını gerçekleştirir. 1975 GSA bina restorasyonu 1975 yılına dek sürer. IDGSA Film Arşivi 1975 Galeri Baraz kurulmuştur. 1976 IDGSA Film Arşivi Sinema TV enstitüsüne dönüştürülür. Üniversite düzeyi ilk Sinema TV programı hayata geçirilir. 1976 IDGSA Yüksek Mimarlık Bölümüne bağlı Türk Mimarisi Araştırma ve Restorasyon Enstitüsü kurulur. 1976 Türk Tezyini Sanatlar Bölümü Geleneksel Sanatlar Bölümü olur. 1976 Maçka Sanat Galerisi kurulur. 1977 Fotoğraf Enstitüsü Üniversite düzeyindeki ilk fotoğraf programıdır. 17 1977 Ankara’da kurulan AFSAD (Ankara Fotograf Sanatçıları Derneği) fotograf sanatının ürün ve uğraş olarak geniş yığınlara ulaşmasını hedeflemektedir 1977 1977 yılında İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi’nin aldığı bir kararla bağımsız bir fotograf okulu kurulmuştur. Her biri bu alanda değerli çalışmalar yapmış Mehmet Bayhan, Sabit Kalfagil, Güler Ertan, Cafer Türkmen ve Yılmaz Kaini öncülüğünde oluşturulan ve günümüzde Mimar Sinan Üniversitesi bünyesinde faaliyet gösteren enstitü, İstanbul’daki fotograf ustalarından ve onların atölyelerinden de yararlanarak çalışmalarını yürütmektedir 1977 - 1993 arası Bu tarihler arasında bienal ve Sanat Bayramı ve Yeni Eğilimler sergileri gerçekleşir. 1978 halihazırda “Grafik Tasarımcı” kavramı şekillenmemiştir. Teknik, hızlı üretim ve müşteri ilişkileri ile “Grafiker” kavramı daha ön plana çıkmaktadır. 1978 FM ya da UKW ismi verilen radyo vericileri kanalı ile TRT ilk radyo yayınını gerçekleştirir. 1978 Hobi ve Kile Sanat Galerileri kurulur 1979 Devlet Opera ve Balesi 1979 senesinde İzmir’de örgütlenmiştir 1970'lerin sonu Avrupa ve Amerika'ya giden Merce Cunningham'ın öğrencileri ve Martha Graham'ın tekniğinin takipçileri olan genç Türk dansçılar, 1970'lerin sonunda Türkiye'ye geri döndüler ve Türk modern dans sahnesini kurmaya başladılar. Geyvan McMillen, Beyhan Murphy ve Aydın Teker, modern dansın öncüleri arasında yer almış, aynı zamanda üniversitelerde ilk modern dans bölümlerini ve Devlet Opera ve Bale Evleri'nde modern dans topluluklarını kurmuşlardır 1979 Ümit Yaşar Galerisi kurulur 1980 Galeri Lebriz kurulmuştur. 1980 1980'den sonra şahıs koleksiyonerliği Ali Koçman, Kemal Erhan, Mustafa Taviloğlu, Halil Bezmen 1980'li yıllar Serbest Piyasa Ekonomisi gelişimi ile reklam ajansların yeni imkanlar yaratılmıştır. Çalışma alanlarındaki gelişim ajansların kurulmasını tetiklemiştir. Reklam konusu haricinde de tasarımlar gerekli olmuştur. 18 1980'li yıllar Tiyatro Araştırmaları Enstitüsü seksenli yıllarda da, Oyunculuk, Yazarlık, Tiyatro Tarihi ve Teorisi dallarıyla bir Tiyatro Bölümü’ne dönüşür. Bugün, tiyatro kültürümüze, araştırmaları, incelemeleri, bilimsel çalışmaları ve tezleriyle katkıda bulunmuş ve bulunmakta olan pek çok tiyatro uzmanının, enstitüden bölüme uzanan süreçte bu okuldan yetiştiği söylenebilir. Prof. Dr. Melahat Özgü, Prof. Dr. Sevda Şener, Prof. Dr. Metin And, Prof. Dr. Özdemir Nutku, Prof. Dr. Sevinç Sokollu, Prof. Dr. Nurhan Karadağ, Prof. Dr. Ayşegül Yüksel, Prof. Dr. Murat Tuncay, Prof. Dr. Hülya Nutku, Doç.Dr. Tahsin Konur ve pek çok akademisyen ve araştırmacı gibi. 1980'li yıllar Fotograf 1980’li yıllarla birlikte Türkiye’de büyük bir ivme kazanmıştır. Türk fotografındaki kimlik değiştirmeye başladığı, değişik eğilimlerin ortaya çıktığı dönem olmasıyla da Cumhuriyet sonrası Türk fotografında önemli bir yer tutar. 1980 sonrası, fotoğraf sanatına eğilim duyanların toprağa bağlı “haslık” rüzgarının etkisinden bir ölçüde kurtularak “Dünya İnsanı” açılımını yakalama uğraşı içinde olduğu görülmektedir. Fotografın akademik düzeye taşınması, fotografta bilgi ve görgü düzeyinin, teknik ve estetik boyutu giderek yükseldi. Bu dönemde fotografın değişik yönlerine yönelen fotografçılar, yarışma performansları ve açtıkları sergilerle yepyeni tartışma ortamı yarattılar. Fotoğrafın sanat ve ulusal boyutu, ilk defa sorgulanmaya başladı. Bu dönemde peşpeşe fotoğraf albümleri yayınlandı. Fotografik eğilimlerini net olarak ortaya koyan genç ve akademili kadrolar, bu dönemin itici gücü olmuşlardır. Türk fotoğrafında 1980’li yıllar deneysel eğilimlerin yoğun kabul gördüğü bir dönemdir. Ahmet Öner Gezgin, Mustafa Kocabaşı, Nuri Bilge Ceylan, Merih Akoğul, Kamil Fırat ilginç çalışmalarıyla öne çıkan isimlerdir. Bu dönemde daha belgeci tavırla çalışan Nevzat Çakır, Mehmet Kısmet ve arkadaşlarının kurduğu Grup FOG ise bu dalın iyi örneklerini oluşturdular. 1981 Urart Sanat Galerisi 1982 Sevince Sanat Galerisi kurulur 1982 İzmr Devlet Opera ve Balesi kurulur. 1982 IDGSA Mimar Sinan Üniversitesi adını alır. Kültür Bakanlığına bağlı Devlet Konservatuvarını da bünyesine alır. 1983 Radyo Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) 2954 sayılı yasa ile teşkil edilir. 1984 Ankara Siyah Beyaz Sanat Galerisi, Galeri Nev kurulur. 1984 İlk renkli (PAL sistemi) ile yayın gerçekleştirilir. 1984 TRT FM vericilerinden ilk stereofonik yayın gerçekleştirilir. 1985 Teşvikiye Sanat Galerisi kurulur. 19 1986 Uluslararası Asya Avrupa Sanat Bienali "Türkiyedeki ilk uluslararası etkinlik düşüncesi" 1986 TRT ve PTT arasında uydu üzerinden yayıncılık hakkında protokol gerçekleştirilir. Radyo link sistemlerine bağımlılık azaltılır. 1986 TRT'nin ikinci bir televizyon yayın ağı meydana getirilir ve UHF bandından TRT-2 yayını gerçekleştirilir. 1987 Bienaller başlar. (Uluslararası Çağdaş Sanatlar Sergisi) 1990'lı yıllar Genç yeteneklere yönelim başlar. Yarışma, Sergi, Sanat Fuarı vb. 1990'lı yıllar Plastik sanat derneği'nin düzenlendiği TÜYAP SANAT FUARI gerçekleştirilir. 1989 Radyo ve Televizyon verici istasyonlar ile bu tesislerde görevli 1300 çalışanın PTT Genel Müdürlüğüne devri ile ilişkili 3517 sayılı kanun çıkarılır. 1989 İlk özel televizyon yayını gerçekleştirilir. Magic Box ve Star TV kanalı uydu vasıtası ile yayınına başlar. 1989 1989 yılında da Yıldız Üniversitesinde, Eskişehir Anadolu Üniversitesi’nde 2 yıllık Meslek Yüksekokulu niteliğinde fotoğraf eğitimi. Bu dönemde Engin Çizgen (Özendes) Burçak Evren, Kaya Özsezgin, Seyit Ali Ak ve Alberto Modiano fotoğraf tarihimize ışık tutarak kalıcı eserler vermişlerdir. 1980'li yıllar Boğaziçi (İstanbul'da) ve ODTÜ/ODTÜ (Ankara'da) olmak üzere iki üniversitede modern dans kulüplerinin kurulmasına sahne olması bakımından da önemli bir dönemdir. Hareket araştırması ve dansla ilgilenen öğrenciler genellikle mühendislik, sosyal bilimler, edebiyat veya mimarlık gibi çeşitli disiplinlerden geliyordu. 1980'lerin sonu Batılı bale ve modern dans biçiminde uygulanan dans, her zaman devlet kurumlarının sponsorluğunda yapılıyordu ve bağımsız bir dans topluluğu yoktu. Bu nedenle koreograflar her zaman bir devlet kurumuna bağlıydı 1980 sonrası Çağdaş dans alanında bağımsız sanatçıların ancak 1980'lerden sonra gelişmeye başlaması tesadüf değildir. 1980'deki son askeri müdahalenin ardından demokratikleşme süreci, özelleştirme ve ekonomiyle ilgili konularda devlet kontrolünün azalmasıyla el ele ilerledi. Bunun Türk vatandaşlarının sivil yaşamında, en belirgin şekilde kültürel alanda beklenen etkileri oldu 1989 – 1994 Aysun Aslan ve İzzet Öz tarafından kurulan Türkuaz Modern Dans Topluluğu'dur. Genç bir dans kitlesi yaratmasından dolayı önemlidir. 20 1990'lı yıllar Yabancı ve çok uluslu şirketlerin varlığı kurum kimliği çalışmaları ihtiyaçlarını arttırmıştır. Özel sektörde de, kamu kurum kuruluşlarında da grafik tasarıma önem verilmiştir. Tipografi özel çalışma alanı olarak bu dönemde gelişmeye başlamıştır. Bilgisayar programlarından istifade edilmeye başlanmıştır. Gelişen pazar ekonomisiyle yeni tasarım alanları cd ambalajları, web tasarım sayfaları, t-shirt tekstil baskıları gibi sahalarda da gelişmeler gözlemlenmiştir. 1990'lı yıllar Üniversite kulüpleri ilk koreografik denemelere başladıktan ve üniversitelerinden mezun olduktan sonra 90'lı yıllarda Yeşil Üzüm, Kumpanya Ballet Türk, Ballet Modern Ankara ve Çağdaş Dans Atölyesi (Çağdaş Dans Topluluğu) gibi bağımsız topluluklar kurmaya devam ettiler. 1990 Uluslararası Plastik Sanatlar Derneği kurulur. 1991 TÜYAP Sanat Fuarı başlar. 1993 – 2003 Akbank Sanat Kurulur ve faaliyetlerine başlar. 1993 Anayasa'nın 133. maddesinin değiştirilmesi ile özel radyo televizyon yayınlarına izin verilir. 1993 Mersin Devlet Opera ve Balesi kurulur. 1994 Türk Telekom Şirketi kuruluşu hakkında 4000 sayılı yasa çıkarılır. 1994 İlk TURKSAT uydusu Turksat 1B devreye girer. TRT ve özel radyo kurumları bu uydudan yararlanır. 1995 4000 sayılı yasa ile istasyonlarda çalışan personel Türk Telekom'a aktarılır. 1997 Eurovision Şarkı Yarışması 3.lük ödülü 1997 Antalya Opera ve Balesi kurulur. 1998 Yapı Kredi Kültür ve Sanat Merkezi Kurulur. 1999 Verici istasyonlar ve istasyonlarda çalışan personelin yeniden TRT’ye dönmelerine ilişkin 4397 sayılı yasa çıkarılır. Bu yasa sayesinde 31.12.1999 tarihinde 2000’den fazla verici ile 1500 personel yeniden TRT’ye dönerler. 1990'lı yıllar 1990'larda eser alımı gerçekleştiren sermaye sahipleri 2000'lerde Türkiye'nin ilk özel çağdaş sanat müzelerinin açılımına neden olur. 2000'li yıllar Uluslararası gelişimler istikametinde, küreselleşen dünyada iletişimde de engellerin aşıldığı bir dönemde ulusal yaklaşımları, evrensel sentezlere evrilten tasarımcılar yetişmiştir. Bunlara Aydın Erkmen, Savaş Çekiç, Şahin Aymergen, Haluk Tuncay, Leyla Uçansu, Hamdi Giray Koyuncu, Hakkı Mısırlıoğlu, Uğurcan Ataoğlu, Zeynep Ardağ, Mesut Kayalar, Serdar Benli, Murat Dorkip örnek verilebilir. 21 2000'li yıllar Üniversite modern dans kulüpleri 2000'li yıllarda yerini daha disiplinler arası arayışlara bıraktı. Bu bağlamda önemli isimlerden bazıları; mekâna özgü eserlerin koreografisini yapmaya başlayan üniversite profesörlerinden Aydın Teker, Mustafa Kaplan ve Filiz Sızanlı (Taldans), Zeynep Günsür (Hareket Atölyesi), Handan Ergiydiren Özer (22/11 Projesi) Ensemble), Şafak Uysal (Laboratuvar- Performans Sanat Araştırma ve Proje Laboratuvarı-), Tuğçe Ulugün (REM Dans Topluluğu), Bare Feet Company, İlyas Odman (Undernine Dans ve Hareket Projesi), Emre Koyuncuoğlu (Emre Koyuncuoğlu Projesi), Talin Büyükkürkciyan ( Prospero Company), Ayrin Ersöz, İDT+, Ziya Azazi Dance Project, Ayşe Orhon, Özlem Alkış, Sevi Algan, Aytül Hasaltun gibi solo çalışmaları ve Aslı Bostancı, Esra Yurttut, Erdem Gündüz, Lerna Babikyan, Ufuk Şenel gibi genç dansçılar/koreograflar, Fırat Kuşçu, Alper Marangoz, Sezen Tonguz olarak vurgulanabilir. 2000'li yıllar Ekonomik kriz ile beraber Holdinglerin hizmete sunduğu sanat kurumları, sanat kurumları, sanat fuarları ve sanat etkinliklerine verilen sponsorluklar 2000'li yıllar Özel sermaya sahipleri koleksiyonları gelişir. Özel sanat galerisi sayısı artar. Özel müzeler, sergi sponsorlukları, ödüllü sanat yarışmaları ve festivaller gelişir. 2000 - 2010 arası Çağdaş sanatın görünürlüğü artmıştır. İş Sanat, Borusan Sanat, Akbank Sanat, Salt, Galata Salt Beyoğlu, Arter gibi kuruluşlar teşkil edilmiştir. 2001 Proje 42 İstanbul Güncel Sanat Müzesi kurulur. 2002 Sabancı Müzesi kurulur. 2003 Eurovision Şarkı Yarışması 1.lik ödülü 2001 – 2011 Platform Garanti Güncel Sanat Merkezi, SALT kurulur. 2004 Eurovision Şarkı Yarışması 4.lük ödülü 2004 İstanbul Modern kurulur. 2005 5335 sayılı yasa ile kablo yayın yetkisi TURKSAT kurumuna verilir. 2005 Pera Müzesi kurulur. 2006 Contemporary İstanbul etkinliği gerçekleştirilmeye başlanmıştır. 2007 Santral İstanbul kurulmuştur. 2007 Perili Köşk kurulmuştur. 2008 Samsun Opera ve Balesi Kurulur 2010 Eurovision Şarkı Yarışması 2.lik ödülü 2010 ARTER kurulmuştur. 2010 Neredeyse bale repertuvarında tüm klasik bale eserleri sergilenmiştir 2010 İstanbul 2010 Avrupa Başkenti seçilmiştir. 2011 Borusan Contemporary kurulmuştur. 22 2013 Mamut Art Project gerçekleştirilmeye başlanmıştır. Resim, Fotoğraf, video, heykel enstalasyonu gibi sanatsal uygulamalara odaklıdır. 20.000 üzerinde katılımcıya hitap etmiş, 41 sanatçı güncel etkinlikte yer almıştır. 2014 21 Temmuz 2004 ilan edilen kanun ile Türkiye'de Kültürün Devlet himayesinden ayrılması hızlanmıştır. 2015 Art Ankara Çağdaş Sanat Fuarı tesis edilmiştir. 2017 Türk Devlet Opera ve Balesi 50. Yıl dönümünü kutlamıştır 2017 BASE etkinliğinin birincisi Galata Rum Okulu'nda gerçekleştirilmiştir. GSF yeni mezunların yönelik bir etkinliktir. 2018 Yeditepe Bienali TC. Cumhurbaşkanlığı himayesinde gerçekleştirilmiştir. 2018 ARTWEEKS Akaretler galeriler, sanatçılar, sanat kollektiflerine açık bir etkinliktir. 9. Edisyonu gerçekleştirilmiştir. 2019 TÜYAP Fuarı en son 2019 yılında hayata geçirilmiştir. 2019 STEP İstanbul TomTom Designhood Ford Otosan, QNB Finansbank, Galeriler, Sanatçılar Sanat İnsiyatifleri, Sanat Profesyonelleri, Koleksiyonerlere hitap edecek şekilde gerçekleştirilmiştir. 2020 STEP İstanbul II. Edisyonu Taksim 360'da gerçekleştirilmiştir. Tekrarı olmamıştır. 2020 Pandemi nedeniyl Virtual Contemporary Istanbul gerçekleştirilmiştir. 2021 ART CONTACT etkinliği hayata geçirilmiştir. 2022 "Çerçeve içi Çerçeve dışı" ikinci Yeditepe Bienali gerçekleştirilmiştir. 2024 10. Ankara Art Ankara Çağdaş Sanat Festivali gerçekleştirilmiştir. 2024 ART CONTACT 4. Uluslararası Çağdaş Sanat Fuarı canlı performans, panel ve atölyeler ile hayata geçirilmiştir. Yukarıdaki tablo analitik bir bakış açısıyla tetkik edilirse, Türk Sanat ve Kültür Tarihinin gelişim aşamaları, hangi sanat dalının öncü olduğu, kronolojik şekilde daha önce yol aldığı, hangi sanat ve kültür dallarının birbirinin tarihsel gelişim sürecini takip ettiğini, her bir sanat dalının gelişiminde hangi etkinlik, resmi ve özel süreçlerin tetikleyici olduğunu tespit etmek mümkün olacaktır. Dolayısıyla, aşağıda yukarıdaki tablonun tarihsel eşik noktaları tespit edilerek Türk Sanat ve Kültür sahalarının teşkilatlanma ve organize olma süreçleri belirlenmeye çalışılacaktır. 23 Tablo detaylı incelendiğinde görülmektedir ki, Grafik Sanatı’nın referansı olan matbaanın kuruluşu (1727) en erken gelişim olarak gösterilebilir. Elbette Osmanlı minyatür ve renk tasvir sanatları Osmanlı Medeniyeti süresince varlığını sürdürmüştür. Ancak Batılı anlamdaki resim sanatının gelişimi matbaanın İbrahim Müteferrika tarafından kuruluşundan sonralara tekabül etmektedir. Yine saray içinde hanedan üyelerinin müzik ve sanat zevkleri istikametinde opera sanatı da XVIII. Yüzyılın sonlarında varlığını göstermektedir. Yabancı kumpanyalarda bu süreçte opera gösterilerini gerçekleştirmektedir. Naum Tiyatrosu opera gösterileri için en önemli noktalardan birisi olarak gösterilebilir. Osmanlı halkı da 1839 senesinde fotoğrafın icadından haberdar olmuştur. Oysa ilk resim sergisi 1875 yılına adreslenebilecek olan Şeker Ahmet Paşa sergisidir. Bu yönüyle bakıldığında 1730 tarihli Osmanlı’da latin harfleri ile ilk baskının gerçekleştirilmesi grafik sanatının referansı olarak öncü şekilde gösterilebilir. Opera’nın varlığı da kronolojik olarak matbaanın kuruluşundan yarım asır sonralara tekabül etmektedir. Osmanlı topraklarında fotoğraftan halkın haberdar olması ise yine opera sanatının varlığından yarım asır sonraya ve matbaanın kuruluşundan bir asır sonralara tekabül eder. Batılı anlamdaki ilk resim sergisi ise tüm bu faaliyetlerden daha sonra gerçekleşmiştir. Fakat resim sanatının gelişimi ve teşkilatlanması diğer tüm alanlardan daha sistematik ve süreklilik arz eden şekilde olacaktır. Zira henüz Osmanlı İmparatorluğu’nun yıkılmasından önce batılılaşma hareketleri ile başlayan faaliyetler Cumhuriyet dönemine kadar gelişmesini sürdürmüştür. İlk resim sergisinin açılmasından beş yıl sonra ilk “Osmanlı Ressamlar Cemiyeti” kurulur. Bu resim sahasındaki sivil örgütlenmenin ilk göstergesidir. Bunun ardından belirli aralıklarla cumhuriyet tarihi boyunca birbirine muhalif, şahsına münhasır çok sayıda grup ve teşkilat kurulur. 1950’li yıllardaki grup sergilerinin azalması sürecine değin bu teşkilatlanma ve örgütlenme sistematik olarak süregelir. Diğer taraftan ilk resim sergisinin açılmasının yedi sene ardından “Sanayi-i Nefise Mektebi” nin kurulması da resim sanatı alanında akademik eğitim teşkilatlanmasını göstermektedir. 1902 yılında Celal Esad Arseven’in İstanbul sergileri hakkındaki sanat eleştirisi yazısı ise neşriyat anlamındaki resim sanatı yayıncılığının örgütlenmesinin ilk tetikleyicisi olarak çıkar karşımıza. 1914 senesinde Sanayi-i Nefise Mektebi’nin kurulmasından 32 yıl sonra kadınlara yönelik “İnas Sanayi- i Nefise Mektebi” nin kurulması da akademik eğitim teşkilatlanmasının sürdürülebilirlik 24 arz ettiğinin ispatı olarak ifade edilebilir. Tüm bu teşkilatlanmanın neticesinde 1916 senesi ile başlayan süreçte Galatasaray Sergileri de ilk sürekli sergi organizasyonu yapısını teşkil eder. Elbette erken dönemdeki akademik ve sivil toplum örgütlenmesi bu sergilerin sürekliliğini tetiklemede önemli rol oynamıştır. 1931 yılında Celal Esad Arseven’in sanat eleştirisi yazısının 29 yıl sonrasında da gazete köşelerinde sanat eleştirileri kaleme alınmaya başlanır. Bu sürecin paralelinde resim sanatı bunca mesafe kat ederken opera sanatı 1923 senesinde Cumhuriyet’in ilanı ile ancak sarayın dışına etkin şekilde çıkmayı başaracaktır. Ahmet Adnan Saygun’un bestelediği Özsoy operası ise ilk defa 1934 senesinde izleyici ile buluşur. Grafik sanatı ise 1860’lı yıllarda gazetecilik faaliyetleri ile gelişimini sürdürmektedir. 1909 senesinde ilk reklam şirketi kurulur. 1920 tarihinde ise özel teşebbüslere verilen teşvikler ile grafik sanatında tanıtım faaliyetleri hızlanmaya başlar. 1860’lardan itibaren gelişen gazetecilik faaliyetleri Cumhuriyet’in ilanı ile beraber ulusallaşma hareketleri çerçevesinde basın ve gazete fotoğrafçılığı şeklinde gelişimini gösterir. Oysa 1850 senesinde ilk stüdyo fotoğrafhanesi Osmanlı’da kurulmuştur. 1857 Pascal Sebah fotoğrafhanesi, 1867 Abdullah Freres fotoğrafhanelerinin kuruluşu stüdyo fotoğrafçılığının Osmanlı’daki ilk önemli izleridir. Yine 1870’li yıllarda Mühendishaneden yetişen asker fotoğrafçılar saray olaylarını arşivlemek adına fotoğraf çekimleri gerçekleştirirler. Pascal Sebah 1873 senesinde, ilk resim sergisinden 2 yıl kadar önce Viyana’da Osmanlı Giyimleri fotoğraf sergisini açar. Türk Sanat ve Kültür hayatı ve cemiyet ile birleşmesi Cumhuriyet’in ilanına kadar böyle şekillenecektir. Cumhuriyetin ilanı ile beraber ulusallaşma ve devlet politikası çerçevesinde sanat ve kültür hayatı devlet tekelinde ve kontrolünde bir gelişimi yaklaşık 1950 yılına dek sürdürecektir. 1923 senesi ile birlikte İhap Hulusi gibi ilk jenerasyon grafik sanatçıları yetişir. 1927 senesi itibarı ile gerçekleşen ilk radyo yayını Radyo – Televizyon sektörünün mihenk taşı olarak gösterilebilir. 1933 yılında İnkılap Sergileri devlet teşviki ile süregelirken, aynı sene Halk Evlerinde fotoğraf eğitimleri verilmeye başlanır. 1935 senesinde zamanından ileride bir yaklaşımlar İsmail Hakkı Toygar sanat galerisi kurar. 1936 yılında Ankara Devlet Konservatuvarı eğitimine 25 başlamıştır. 1933 ve 1937 seneleri arasında Türkiye ilk defa yine ulusalcı politikaların tesiri ile sistemli olarak fotoğraflanmaya başlar. Aynı süreçte 1938 – 1944 yılları arasında ise “Yurdu Gezen Ressamlar Sergileri” yine devlet teşviki ile tetiklenir. Sanatçılar Anadolu’yu köşe bucak gezerek Cumhuriyet’e öykünen resimler ve peyzaj resimleri yaparak zamanın Türkiye’sini sanatsal olarak arşivleyeceklerdir. 1939 senesinde ulusalcı politikaların devamı niteliğinde Devlet Resim ve Heykel Sergileri başlar ve uzun süre devam eder. Bu anlamda Cumhuriyet’in kültürel vizyonu devlet politikaları ile oluşturulmuş olur. Müze koleksiyonlarına bu eserler dahil olur. Aynı süreçte 1940’ıl yıllar ile beraber özel bankaların kuruluşları gerçekleşmeye başlar. Bankalar devletçi politikalar neticesinde açılan sergilerden yavaş yavaş kendi koleksiyonlarını oluştururlar. Grafik sanatı ise 1940’lı yıllar ile beraber özel teşebbüsün tanıtım faaliyetlerine cevap vermektedir. 1945 yılında ok partili rejime geçilmesiyle siyasi reklam ve tanıtım grafik sanatçılarının yeni çalışma alanı olarak karşımıza çıkar. 1940 senesi yine ilk sanatsal fotoğraf sergisinin de gerçekleştiği senedir. Fotoğraf her ne kadar 1839 senesinde Osmanlı halkı ile buluşsa da sanatsal bir sergi unsuru olduğu gerçeğinin anlaşılması için bir asır geçmesi gerekmiştir. Oysa batılı anlamdaki ilk resim sergisi fotoğraf sergisinde 65 yıl önce gerçekleşmiştir. 1940 senesi ile beraber Devlet Konservatuvarı Tatbikat Sahnesinde operalar sergilenmeye başlar. Resim sanatının sürekli ve sistematik gelişimi yanında opera sanatı sivil girişimlerden uzak devlet kontrolünde ve teşvikinde gelişimi sürdürmüştür. Buradan hareketle özellikle resim sanatı, ardından grafik sanatı ve fotoğraf sanatının sivil organizasyonunun gelişiminin opera ve bale sanatlarına nazaran daha organik bir şekilde tabana yayıldığını ifade edebiliriz. Zira bale ve opera günümüze dek devlet organizasyonu şeklinde varlığını sürdürebilmiş ve sivil teşkilatlanmaya belli düzeyde erişebilmiştir. 1945 senesinde İTÜ radyosu kurulmuştur. Devletin ulusallaşma politikası 1950 yılı gibi etkisini kaybederken, resim sanatında da bireyselleşme ve soyut sanata geçişin izlerini görürüz. 1948 senesi fotoğraf sanatında foto muhabirler jenerasyonunun geliştiği bir dönemdir. Özellikle fotoğraf sanatının cumhuriyetin ilk döneminde basın ve yayın tarihinin gelişimine paralel etkileşimle teşkilatlandığı ve geliştiği söylenebilir. Aynı sene Muhsin Ertuğrul idaresinde Devlet Opera ve Balesi’nde temsiller verilmeye başlanır. Soyut resime geçiş 26 ve bireyselleşme müstakil sanat galerilerinin de açılmasını tetikler. 1980’lere kadar yoğun şekilde açılan müstakil sanat galerilerini gözlemleyebiliriz. 1952 senesinde ITU TV kurulur. Basın yayın alanında fotoğraf sanatı 1954 senesi ile beraber Hayat Dergisinin yayına geçmesiyle aktüalite ve magazin fotoğrafçılığına da bir imkan yaratır. 1957 senesinde Devlet Tatbiki Güzel Sanatlar Okulu kurulur. 1958 senesinde ise Opera ve Bale birbirinden ayrılır. Resim sanatı ilk sivil teşkilatlanmasını 1880 yılında yaşarken fotoğraf sanatı 1959 yılında IFSAK Derneği’nin kurulması ile sivil organizasyona geçecektir. 1950 yılı ile beraber müstakil sanat galerilerinin açılması ise “Ali Koçman” isminin de önderliğini gerçekleştirdiği kişisel sanat koleksiyonerliğinin miladı olacaktır. Sanat eserlerine galerilerden ulaşan koleksiyonerler gelecek on yıllık dönemlerde özel müzelerin açılması noktasında koleksiyonlarını geliştirmekle meşgul olacaklardır. 1880 yılında Sanayi-i Nefise Mektebi’nin açılmasından 82 sene sonra Devlet Tatbiki Güzel Sanatlar Okulu’nda grafik sanatları ilk defa ders olarak okutulmaya başlanır. Grafik sanatı matbaanın kuruluşunu takip eden asırlarca süreçte akademik teşkilatlanmasını ancak 1959 yılında oluşturmaya başlamıştır. Aynı sene bu teşkilatlanma “Türkiye Grafik Sanatçıları Derneğinin kurulmasıyla taçlandırılır. Ancak bu yapı resim sanatındaki gibi sürdürülebilir ve kalıcı olmaz ve dernek açıldıktan 2 yıl sonra kapanır. İlk grafik sanatı sergisi de resim sergisi (1875) ve fotoğraf (1940) sergisinden sonra 1964 senesinde Yurdaer Altıntaş tarafından gerçekleştirilir. Sergi organizasyonunda grafik sanatı, önce resim sanatının, ardından da fotoğraf sanatının gerisinde kalır. 1964 senesinde TRT Türkiye Radyo Televizyon Kurumu’nun kurulması ise çok önemli bir eşik olarak kabul edilebilir. Zira 1968 senesinde ilk VHF renksiz TV yayını gerçekleştirilirken, 1969 senesinde ise ilk naklen TV yayını gerçekleştirilir. 1969 senesi ise akademik gelişim yönünden İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Yasası’nın çıkarılması ile birlikte yine bir tarihsel eşik olarak ifade edilebilir. 1970 senesinde fotoğraf sanatı Coşkun Aral’ın savaş muhabirliği faaliyetleri ile farklı bir boyut kazanır. Aynı sene içinde opera bağımsız bir topluluk haline gelir. TV ve medya alanındaki gelişimlerin devamında 1970 senesi ayrıca dünyada bilgisayar teknolojilerinin de gelişmeye başladığı dönemdir. Dünya’da dijital teknolojilere geçişin başladığı bu süreci Türkiye bir iki on yıl geriden takip edecektir. 1971 senesinde Devlet Opera Balesi İstanbul’da teşkilatlanır. 1969 İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi yasasının çıkarılması akademik anlamda sanat 27 ve kültür eğitimi için bir devrim niteliği taşımaktadır. Böylece devam eden yıllarda tüm sanatlara dair akademik oluşumlar gerçekleştirilir. İlk yurt dışı naklen yayının da yapıldığı sene olan 1972 senesinde Yüksek Dekoratif Sanatlar Enstitüsü kurulur. 1974 senesi ile beraber sanatların top yekün teşkilatlandığı dönemde festivaller başlar. 1975 yılında İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Film Arşivi kurulur. Diğer sanatlardan farklı olarak film ve sinema sanatının gelişimi akademik gelişimden önce olmamıştır. Zira bu sanat teknolojisi ile beraber gelişmektedir. 1976 senesinde Geleneksel Sanatlar Bölümü kurulur. 1977 senesinde Ankara Fotoğraf Sanatçıları Derneği IFSAK cemiyetinden sonra kurulan bir sivil teşkilat olarak karşımıza çıkar. 1977 senesinde ise Devlet Güzel Sanatlar Akademisi bünyesinde Fotoğraf Enstitüsü kurulur. Bu anlamda denilebilir ki Opera Bale devlet kontrolünde gelişirken, resim sanatı kendi gelişim sürecini tetiklemiş ve en erken şekilde akademik oluşumunu da gerçekleştirmiştir. Diğer tüm sanat bölümlerinin akademik organizasyonunu tetikleyen ise 1969 tarihli İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi kanunudur. 1979 senesinde Devlet Opera Balesi İstanbul haricinde İzmir’de de teşkilatlanır. 1980’li yıllarda fotoğraf sanatı gelişen teknoloji ve teknikler ile beraber farklı bir estetik boyut kazanır. Yine 1980’li yıllarda şahıs koleksiyonerliği önemli gelişmeler kat eder. 1982 senesinde İzmir Devlet Opera ve Balesi kurulur. 1984 yılında ise ilk renkli televizyon yayını gerçekleştirilir. 1985 senesi grafik sanatında tipografinin ön plana çıktığı ve metal pano ve billboardların tanıtımlarda revaçta olduğu bir dönemdir. 1989 senesinde ilk özel televizyon yayını gerçekleştirilir. Resim sanatı yine teşkilatlanma yapısında bir öncülük gösterir ve UPSD Uluslararası Plastik Sanatçılar Derneği organizasyonunu kurar. Ve resim sanatı uluslararası bir kimlik kazanır. 1990’lı yıllar ile beraber teknolojiyi 20 yıl geriden takip etmekle birlikte tanıtım, reklam ve grafik sanatı bilgisayar yazılımlarından istifade ederek yeni bir vizyon ortaya koyar. Ve kreatif sahası genişler. (1993) Mersin, (1997) Antalya, (2008) Samsun illerinde Devlet Opera Balesi kurulur. 2017 senesinde ise opera 50. Yılını kutlar. Tüm bu teşkilatlanma ve yapısal evrimin olgunlaşarak geldiği noktada 1990’lı yıllardan itibaren sanat ve kültür organizasyonu hem devlet hem de özel anlamda çok mühim bir kabuk değişimine girer. Ve sektör çeşitli anlamlarda varyasyonel imkanlar ve olanaklar meydana getirmeye başlar. 1993 senesinde Akbank Sanat kurulur. 1998 28 yılında Yapı Kredi Kültür Sanat teşkil edilir. 1990’lı yıllarda ilk özel televizyon yayınları gerçekleştirilir. 1994 senesinde TURKSAT uydusu devreye girer ve kablo tv yayınları 2005 yılında TURKSAT’a devredilir. En nihayetinde 2000’li yıllar ile beraber ilk özel müzeler kurulur. Fuar, etkinliklere sponsorluklar verilir ve festivaller gelişmeye başlar. 2000 – 2010 arası İş Sanat, Borusan, Arter gibi kurumsal oluşumlar gelişir. 2004 senesinde Modern Müze, 2005 senesinde ise Pera Müzesi kurulur. 2006 yılında Contemporary Istanbul etkinliği çağdaş sanatın nabzını tutan bir etkinlik olarak karşımıza çıkar. Tüm bu asırlık mücadelenin neticesinde 2010 yılında İstanbul Avrupa Kültür Başkenti ilan edilir. 2013 senesinde genç sanatçıları destekleyen Mamut Art Project oluşumu ortaya çıkar. 2015 senesinde Art Ankara Çağdaş Sanat Fuarı oluşumu gerçekleşir. 2017 senesinde yeni mezun sanatçıları desteklemek üzere Base etkinliği teşkil edilir. 2018 senesinde tüm galeri, kollektif ve sanatçıları birleştiren prestijli bir etkinlik Artweeks Akaretler oluşturulur. 2019 yılında çoklu galerilerin katılımı ile Step Istanbul etkinliği gerçekleştirilir. 2021 yılında Art Contact Sanat Fuarı gerçekleştirilir. 2024 senesinde ise İstanbul Bienali iptal edilerek 2025 senesine ertelenir. Netice itibarı ile bir asırlık Cumhuriyet tarihi sürecinde teşkilatlanma yapısında emin adımlarla ilerleyen Türk Sanat ve Kültür organizasyonu bu süreç boyunca çok önemli badireleri de atlatarak ayakta kalmayı başarmıştır. 1929 Ekonomik Krizi, 1939 – 1945 II. Dünya Savaşı, 1946, 1958 Krizleri, 1974 ve 1980 Petrol Krizleri, 1990 Körfez Krizi, 1994 Nisan Krizi, 2000 ve 2001 krizleri, 2008 Küresel Ekonomik Krizi, 2018 senesinin devamında gelişen Pandemi ve neticesindeki döviz ve borç krizleri bu mücbir sebepleri özetleyebilir. Türk Sanat ve Kültür teşkilatı temelli ve demokratik gelişim süreci içinde yaşadığı organik gelişimle bu önemli sorunları atlatmayı başarmıştır. Dünyanın pek çok ülkesinden farklı olarak nüfusunun sanata ve etkinliklere olan müstakil ilgisi ile zor günlerde içtimai hayatı geri planda bırakmamışlardır. O halde yukarıda belirtilen tarihsel kronolojik gelişim ve krizler dikkate alındığında, Sanat ve Kültür sektöründe farklı sahalarda arz ve talebin ne şekilde gelişip, değiştiği, ne noktalarda dip, ne noktalarda pik yaptığı tespit edilmesi önemli bir husus olarak karşımıza çıkar. Denilebilir ki, sıhhatli bir tarihsel okuma ile geleceğe yönelik 29 sanat ve kültür arz talep dengesinin tahmini ve kestirimi Sanat ve Kültür Yönetimi Eğitim programları ve önceliklerine ışık tutacaktır. O halde Dünya’da ve Türkiye’de Sanat ve Kültür sektörünün Yaratıcı Kültürel Endüstrilerin istihdam oranları ve gelirlerinin belirlenerek söz konusu projeksiyonun ortaya konulması da önem arz etmektedir. Aşağıda UNESCO vb. kurumların bu hususta pandemi öncesi ve sonrası gerçekleştirdikleri istatistik ve tespitleri içeren raporlar bu bağlamda karşılaştırmalı ele alınacaktır. 2.2.Pandemi Öncesi Dünya ve Türkiye Ekonomisi ve Yaratıcı Kültürel Endüstriler Sektörüne Yatırımların Karşılaştırması Sanat ve Kültür Yönetimi Lisans eğitimi Kültürel ve Kreatif Endüstrilerin (CCI) üretim alanlarına yetişmiş uzman ve profesyoneller kazanma amacını gütmektedir. Kültürel ve Sanatsal Faaliyetler dünyada tüm kıta ve ülkeler ekonomisinde önemli bir paya sahiptir. 2015 senesi Aralık ayına ait Kültürel Zamanlar “Kültürel ve Kreatif Endüstrilerin İlk Küresel Haritası” adlı rapor EY (Ernst & Young) danışmanlık şirketince Marc Lhermitte, Bruno Perrin ve Solenne Blanc idaresinde muhtelif saha uzmanlarının iştirakı ile gerçekleştirilmiştir. Bunun yanı sıra dünya çapında 150 uzman katkısı ile konuyla ilişkili röportajlar gerçekleştirilmiş ve rapora söz konusu tecrübeler ve bilgilerin katkıları da eklenmiştir. Dünyadaki kültürel ve kreatif pazarların tahlil ve tetkikine odaklanmak suretiyle projenin meydana getirilmesi inisiyatifini alan CISAC (International Confederation of Authors and Composers Societies) Uluslararası Yazarlar ve Besteciler Konfederasyonu Birliği kendi türündeki bu yegane projenin meydana gelmesinde önem arz etmektedir. Çalışma bununla beraber GLOBO – Globo Communicações S.A, FCFA – Fonds Cultural Franco-Américain, Dünya Bankası, ICMP – Uluslararası Müzik Yayıncıları Konfederasyonu ve IFRRO – Uluslararası Reprodüksiyon Hakları Organizasyonu Federasyonu tarafından da desteklenmektedir. Bu rapor bağlamında dünya Kültürel ve Kreatif Endüstrileri hakkında belirli istatistiki bulguları Kültür ve Sanat Yönetimi bölümünden mezun olacak öğrencilerin sektörde karşılaşacakları senaryoları göstermesi açısından paylaşmak doğru olacaktır. 30 Kültürel ve Kreatif Endüstriler (CCI) 2,250 Milyar US$ gelir kalemi meydana getirirken, dünyada 29,5 Milyon istihdam imkanı yaratmaktadır. CCI gelirleri dünyada Telekom Hizmetleri’nin hissesi olan 1,570 Milyar US$ seviyesinin üstündedir. Bununla beraber CCI Endüstrileri hissesi Hindistan’ın 1,90 Milyar US$ olan (GSMH) Gayri Safi Milli Hasılası’ndan da daha fazladır. CCI endüstrilerinin toplam hissesi kapsamında, ilk üç sırayı işgal eden CCI endüstrileri arasında ilk sırayı Televizyon 477 Milyar US$ ile almaktayken, 2. sırayı Görsel Sanatlar 391 Milyar US$ ile işgal etmektedir. Gazete ve Dergi Sektörü 354 Milyar US$ ile üçüncü sırada yer almaktadır. 29,5 Milyon istihdam ile CCI endüstrileri dünyadaki aktif çalışan popülasyonunun %1’lik bölümünü meydana getirmektedir. Saha çalışanları arasında Görsel Sanatlar 6,73 Milyon düzeyinde bir çalışan havuzu ihtiva etmekte olup, kitap sektöründe 3,67 Milyonluk bir nüfus söz konusudur. 3,98 Milyon ile Müzik Endüstrisi çalışanları ise üçüncü sırada yer almaktadırlar. Tablo 2.3. CCI Endüstrileri Dünya Çapında Sektörlere Göre Çalışan Sayısı. CCI Endüstrileri Dünya Çapında Çalışan Sayısı Görsel Sanatlar Kitap Sektörü Müzik Sektörü Diğer CCI Sektörleri 29,500,000.00 6,730,000.00 3,670,000.00 3,980,000.00 15,120,000.00 Şekil 2.1. CCI Endüstrileri Dünya Çapında Sektörlere Göre Çalışan Sayısı. 0,00 5.000.000,00 10.000.000,00 15.000.000,00 20.000.000,00 25.000.000,00 30.000.000,00 1 29.500.000,00 6.730.000,00 3.670.000,00 3.980.000,00 15.120.000,00 CCI Endüstrileri Dünya Çapında Çalışan Sayısı Görsel Sanatlar Kitap Sektörü Müzik Sektörü Diğer CCI Sektörleri 31 Kültürel ve Kreatif Dünya çok kutuplu bir strüktüre sahiptir. Asya Pasifik ülkeleri söz konusu CCI sektörleri gelir hissesinin 743 Milyar US$’lık bölümünü karşılamaktadır. Söz konusu rakam CCI satışlarının tamamının %33’lük bölümüne tekabül etmektedir. Benzer şekilde 12,7 Milyonluk CCI sektörü çalışanı ile dünyadaki mevcut CCI iş olanaklarının hepsi %43’lük bir bölümü meydana getirmektedir. Tablo 2.4. CCI Endüstrileri Gelirleri Dünya ve Asya – Pasifik Karşılaştırması. CCI Sektörleri Gelirleri (Dünya) US$ Milyar CCI Sektörleri Gelirleri (Asya-Pasifik) US$ Milyar 2,250 743 Şekil 2.2. CCI Endüstrileri Gelirleri Dünya ve Asya – Pasifik Karşılaştırması. Tablo 2.5. CCI Sektörleri Çalışan Sayısı Dünya ve Asya Pasifik Karşılaştırması CCI Sektörleri Ç