Müslümanlar İçin Demokrasi Ne İfade Ediyor?: Demokrasinin Gerekli Görülen Özellikleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir Çalışma

Abstract

Demokrasinin var olan alternatifler içerisindeki en iyi siyasal sistem olarak kabul edilmesinin ardından Dünya’nın pek çok bölgesini etkisi altına alan demokratikleşme dalgaları birbiri ardına yaşanmıştır. Demokratikleşme literatüründe belki de son yirmi yıldır en çok tartışılan konu ise Müslüman Dünya olarak da anılan Orta Doğu ve Kuzey Afrika’nın bu dalgalardan etkilenmemiş olması ve bölgede gerçek bir demokratikleşmenin yaşanmamış olmasıdır. Müslüman Dünya’daki demokrasi açığını ve bunun altında yatan nedenleri tartışmaya açan literatüre katkıda bulunmayı hedefleyen bu çalışma, Dünya Değerler Araştırması’nın World Values Survey altıncı dalga verisini kullanarak, farklı bölgelerdeki bireylerin demokrasiden anladıklarını karşılaştırmaktadır. Çalışmanın bu konuya odaklanmasının ana nedeni ise şimdiye kadar konu üzerine yapılan çalışmaların neredeyse tamamının bölge halkının demokrasiyi desteklediği/önemli gördüğü sonucuna ulaşmış olmasına rağmen bölgede hatırısayılır bir değişimin yaşanmamış olmasıdır. Öyleyse sorulması gereken önemli sorulardan biri; acaba bölge halkı demokrasi derken neyi/nasıl bir yönetim şeklini kast etmektedir. Bahsi geçen veri setinde demokrasinin tanımlanmış dokuz farklı özelliği sıralanmakta –gelir eşitliği, ordunun ve dini otoritelerin rolü, yurttaşlık hakları, kadın erkek eşitliği vb.- ve görüşmecilere bu özelliklerden herbirini ne kadar gerekli gördükleri sorulmaktadır. Bu çalışmada hangi özelliklerin hangi bölgelerde daha gerekli görüldüğü üzerinden yapılan karşılaştırmada farklı bölgelerdeki bireylerin demokrasiyi hangi motivasyonlarla tercih ettikleri, önemli gördükleri anlaşılmaya çalışılmaktadır. Bu bağlamda, dünyada demokratikleşmenin rol modeli olarak kabul edilen Batı demokrasileri ile demorasi açığı en ciddi boyutta olan bölgesi olarak kabul edilen Müslüman Dünya karşılaştırılırken aynı zamanda literatürde çeşitli kereler dikkat çekilmiş olan Arap-Arap olmayan Müslüman ülkeler farkına da değinilmekte ve bu iki bölge ayrı ayrı ele alınmaktadır. Analizler göstermektedir ki, tüm bölgelerde önemli görülen özelliklerin yanı sıra bölgeleri ayrıştıran çok önemli faktörler de mevcuttur. Örneğin, “hükümetler yetersiz kaldığında ordunun gücü devralması” Batı ile Müslüman Dünya’yı birbirinden net bir biçimde ayırırken –bu Batı demokrasilerinde kabul edilemez bir durumdur-, “devletin gelir eşitliği sağlaması” Arap Müslüman ülkeler ile Arap olmayan Müslüman ülkeleri belirgin bir biçimde ayrıştırmaktadır –ikinci grup tarafından son derece gerekli bir özellik olarak görülmektedir.

Once democracy was accepted as the best possible alternative among the available political systems, waves of democratization have been experienced in different parts of the World, although it cannot be argued that each one of them ended up successfully. Within the democratization debate, however, special attention has been paid to the Middle East and North Africa –a region also called as the Muslim World in short- in the last twenty years at least due to the fact that it has not experienced any wave of democratization whatsoever. Studies on the region focused on finding out the major reasons behind this fact and many quiet surprisingly concluded that people of the region indeed support democracy. This conclusion has been repeated so many times that researchers recently went a step ahead and concentrated on the question of “what do these people really mean with democracy?”. Aiming a contribution to the literature on democratic deficit of the Muslim World and reasons behind it, this study aims to discuss how individuals, in different parts of the world, perceive democracy. Using the 6th wave of World Values Survey and the nine characteristics of democracy that are listed in the relevant questionnaire –equal distribution of income, the role of army and religious authorities, civil rights etc.- different categories of people are compared with regards to which charcateristics they regard as very essential. The reasoning behind is that this will reveal what democracy means for them and what they expect from it. In this respect, while the Muslim World is compared to Western democracies, Muslims living in predominantly Arab countries are, at the same time, compared to other Muslims, with reference to the discussion of “Arab exceptionalism” within the literature. Findings suggest that there are factors that significantly distinguish different categories. For instance, “the army taking over when the government is incompetent” distinguishes the Western democracies from the Muslim World –the former not acepting it-, “state providing income equality” makes the same for Arab and non-Arab Muslims –the latter finding it very essential.